مطابق شرایط عمومی پیمان مصالح عبارت ازمواد، اجناس وکالاهایی است که درعملیات موضوع پیمان مصرف یا نصب شده و درکارباقی می ماند.
مصالح وتجهیزات پای کار نیز، عبارت از مصالح و تجهیزاتی است که پیمانکار، باتوجه به اسناد و مدارک پیمان برای اجرای موضوع پیمان، تهیه کرده و در محل یا محل هایی از کارگاه که درطرح جانمایی تجهیز کارگاه به عنوان انبار کارگاه یا محل انباشت مصالح تعیین گردیده است، نگهداری وحفاظت می کند. مصالح وتجهیزات موجود در محل مصرف یا نصب نیز مصالح وتجهیزات پای کار نامیده می شود.
قطعات پیش ساخته و تجهیزاتی که در اجرای موضوع پیمان، با اجازه کارفرما و زیرنظر مهندس مشاور، در کارگاه ها یا کارخانه تولیدی خارج ازکارگاه ساخته شده است نیز درحکم مصالح وتجهیزات پای کار به شمار می رود.
در مدت پیمان، مسئولیت حفظ و نگهداری مصالح پای کار به عهده پیمانکار است و پیمانکار باید آن ها را در محل مناسبی که در مقابل عوامل جوی و سایر عوامل مصون باشد، انبار کند.
در فهرست بهای هر رشته که توسط سازمان برنامه و بودجه کشور تهیه میگردد، پیوست یک، به قیمت های مربوط به مصالح پای کار اختصاص یافته است. فهرست بهای رشته های مختلف سال های 1399 و 1400 را می توانید از فهرست بها واحد پایه تمامی رشته ها دانلود کنید.
مصالح پایکار در صورت وضعیت موقت
از آنجاکه در کارگاه پروژه، دفترفنی در پایان هرماه موظف به تهیه صورت وضعیت موقت پروژه می باشد، باید مصالح پایکار باقی مانده نیز اندازه گیری شده و در صورت وضعیت لحاظ گردد. بدیهی است مقادیری که در اجرا مصرف‌شده اند دیگر در مصالح پایکار منظور نمی‌شوند چون دیگر در پایکار وجود خارجی ندارند. فلذا بدین منظور هنگام ورود مصالح پای کار به کارگاه باید صورت جلسه ورود که در آن ، نوع ، مقدار و تاریخ و ورود مشخص شده است با حضور مهندس مشاور تنظیم شود.
در هنگام تهیه صورت وضعیت موقت، برای تقویت بنیه مالی پیمانکار 70درصد بهای مصالح پایان کار و هزینه حمل بدون اعمال ضریب 0.7 (برای مصالحی که مشمول هزینه حمل مازاد میشوند)، با احتساب ضریب منطقه ای، ضریب بالاسری وضریب پیشنهادی پیمانکار، در صورت ها وضعیت ها منظور می شود. لازم به ذکر است ضریب ارتفاع به مصالح پای کار تعلق نمی گیرد.
برای مثال شن، ماسه و سیمان مصالح ساخت بتن (در صورتیکه فهرست بهای منضم به پیمان ابنیه باشد) در فصل بتن درجا ذکرمی شوند و ضرایب این فصل را میگیرند. یا میلگرد های پایکار مربوط به فصل کارهای فولادی با میلگرد در فهرست بهای ابنیه می باشد.
لازم به ذکر است تمام مصالح پای کار، پس از منظور شدن در صورت وضعیت، متعلق به کارفرما است و پیمانکار حق خارج کردن آن ها را از محوطه کارگاه ندارد. اما مالکیت آن ها پیش از منظور کردن در صورت وضعیت، برای پیمانکار است.
مصالح پای کار در صورت وضعیت قطعی و ماقبل قطعی
در آخرین صورت وضعیت موقت پس از تحویل موقت و صورت وضعیت قطعی نباید هیچ نوع مصالح پای کار منظور شود. مصالح مازاد بر مصرف که در کارگاه باقی مانده و متعلق به پیمانکار است باید توسط پیمانکار از کارگاه خارج شود. به زبان ساده اگر در پایان پروژه مصالحی اضافه بیاید کارفرما پولی بابت آن در صورت وضعیت ماقبل قطعی و قطعی به پیمانکار پرداخت نمی کند و پیمانکار می تواند این مصالح اضافه را از کارگاه خارج کند. مگر زمانی که پیمان مشمول فسخ یا خاتمه شود.
مصالح پایکار در زمان فسخ پیمان
در هنگام فسخ پیمان، برابر بند ه ماده 47 شرایط عمومی پیمان ، کارفرما از مصالح و تجهیزات پای کار که طبق مشخصات بوده قبول می کند و بهای آن را بر اساس نرخ متعارف روز در تاریخ خرید که مورد توافق دو طرف باشد به حساب طلب پیمانکار منظور می کند.
پس تنها صورت وضعیت ماقبل قطعی و قطعی که مصالح پای کار دارند پیمان هایی است که دچار فسخ یا خاتمه شده اند.
مطابق بند ج ماده 48 شرایط عمومی پیمان ، درمورد مصالح وتجهیزات موجود و سفارش شده به شرح زیراقدام می شود:
1-مصالح وتجهیزات موجود در کارگاه که طبق مشخصات فنی بوده و برای اجرای موضوع پیمان تهیه شده است اندازه گیری و بهای آنها براساس نرخ متعارف روز در تاریخ خرید، که موردتوافق دو طرف باشد، درصورت وضعیت قطعی منظورمی شود.
2-پیمانکار با دریافت ابلاغ خاتمه پیمان بی درنگ فهرست مصالح و تجهیزات سفارش شده برای اجرای کار را همراه با شرایط خرید آنها برای کارفرما ارسال می نماید.کارفرما تا ده روز از دریافت فهرست پیش گفته، اقلامی از مصالح و تجهیزات سفارش شده راکه مورد نیاز تشخیص می دهد به پیمانکار اعلام می نماید تا پیمانکار قرارداد خرید آنها را به کارفرما منتقل نماید. مبالغی که بابت خرید این مصالح و تجهیزات ازسوی پیمانکارتادیه شده است، درمقابل تسلیم اسناد و مدارک آن به حساب طلب پیمانکارمنظورمی گردد و تادیه بقیه بهای خرید و هرنوع تعهد مربوط به آنها به عهده کارفرما خواهد بود.
تعدیل مصالح پایکار
مبلغ مصالح پایکار هر فهرست پایه با شاخص گروهی فصل‌های مربوط به مصالح موردنظر در دوره انجام عملیات اجرایی تعدیل می‌شود.
در واقع شاخص تعدیل هریک از مصالح پایکار، شاخص مربوط به فصلی است که پس از مصرف مصالح، هزینه تهیه آن از آن فصل پرداخت می شود. یادمان باشد اگر کارفرما با توافق پیمانکار، مصالح موجود خود را جهت انجام پروژه به پیمانکار بدهد، دوره ورود مصالح به کارگاه مبنای محاسبات تعدیل مصالح پایکار بر اساس شاخص های گروهی است.
در مثالی که در بالا زدیم از شن، ماسه و سیمان ساخت بتن صحبت کردیم، مطابق آنچه گفته شد مبالغ این مصالح با شاخص های گروهی فصل بتن درجا (در فهرست بها منضم به آن پیمان) تعدیل می گردد.
عملاً در صورت‌وضعیت قطعی تعدیل مصالح پای کارنباید وجود داشته باشد و چون مصالح موجود در کارگاه بر اساس نرخ متعارف روز در تاریخ خرید، در صورت وضعیت قطعی منظور می شود، به روز است و مشمول تعدیل نخواهد شد. ازآنجاکه مصالح مازاد متعلق به پیمانکار است، فلذا تعدیل آن منفی می‌شود اما مشکلی نیست زیرا درواقع تعدیل‌های قبلی تبدیل به تعدیل کارهای انجام‌شده گردیده و به آنها اضافه گردیده است.
مصالح پایکار در قراردادهای سرجمع تفاوتی با قراردادهای فهرست بهایی ندارد و طبق دستورالعمل و پیوست‌های فهرست‌بهای منظم با آن برخورد می‌شود. مصالح پایکار کارهای مازاد نیز هیچ تفاوتی با دیگر مصالح پایکار ندارد. تمامی مستنداتی که برای اعمال ضرایب نیاز است، فهرست‌بها و متن قراردادهای تیپ سرجمع است.
