در این مقاله سعی داریم با انواع ماشین آلات حوزه راهسازی و روسازی آشنا شویم.
- لودر
- بکهولودر
- بابکت
- بولدوزر
- ریپر
- غلتک
- گریدر
- ترنچر
- اسکریپر
- کامیون
- کلامشل
- بیل مکانیکی
- دراگلاین
- دامپر
- کمپکتور
- ماشین تثبیت کننده خاک
- پخش کننده آسفالت یا آسفالت پاور
- دستگاه برش آسفالت
- تریمر آسفالتی
- فینیشر آسفالت
- ماشین قیرپاش
- کارخانه آسفالت
برای آشنایی با سایر ماشین آلات از لینک های زیر استفاده کنید:
ماشین آلات گروه عملیات خاکی، راهسازی و آسفالت
لودر
اصولاً لودر یا بیل بار کن یکی از مهمترین ماشین آلات ساختمانی است که در انواع مختلفی طراحی و ساخته میشود. لودرموارد استفاده بسیاری دارد که برخی ازآنها عبارتند ازایجاد خاکریزها حفاری زیرزمین بناها پرکردن خندقها وخاکریزی اطراف لوله های کارگذاشته شده درکانالها بارکردن کامیونها حمل بتن به محل قالبها وبلند کردن وحمل مصالح ساختمانی
به ماشین لودرمیتوان انواع ملحقات را نصب کرد وکاربردهای دیگری ازآن گرفت نظیربرف روب کانال کن لوله برلوله گذار جرثقیل لیفت تراک این ماشین از نظر شکل به صورت (Overhead loader) و اورهد لودر (Arm loader) تقسیم بندی میشود. از نظر ظاهری، به لودر معمولی، لودر معدن نیز می‌گویند.
همچنین لودر دارای جام‌های مختلفی از قبیل جام‌های معمولی، جام سنگ گیر، جام کنده گیر، جام پوشال گیر، جام مواد سبک دانه و جام همه کاره است. هر کدام برای کار مشخص ساخته شدهاند. همچنین دو نوع جام یکپارچه و چند پارچه وجود دارد که نوع چند پارچه آن دارای انعطاف پذیری بیشتری است. این نوع، جهت خاک برداری قائم مورد استفاده قرار میگیرد. همچنین نوع دیگری از جام وجود دارد که میتواند عمل تخلیه را از پهلو انجام دهد.
انواع لودر
الف – لودرچرخ لاستیکی
این لودرها دراقسام کوچک خیلی بزرگ ساخته میشود چرخهای بزرگ لاستیکی به این نوع لودرها قدرت تحرک وسرعت فراوانی میبخشد فشاروارده برزمین توسط این لاستیکها کم بوده ومیتوان این فشار را با تغییرمیزان باد لاستیکها تغییرداد باین همه درزمنیهای دارای سنگهای تیزامکان آسیب این لاستیکهاوجوددارد درضمن درزمینهای خیس وگل آلود نیزکارکردن بالودرچرخ لاستیکی مشکل است البته زنجیرهای سیمی مخصوص جهت حفاظت لاستیکها وجود دارد که میتوان برای ازدیاد اصطکاک لاستیکها باسطح زمین آنها رابه کاربرد نوعی ازلاستیکهای جدید ساخته شده اند که دارای عاجهای خیلی ضخیمی هستند ومیتوانند درمناطق سنگی کارکنند این لودرها بردونوع معمولی وکمرشکن هستند
نوع کمرشکن که بیشتر درلودرهای بزرگ بکاربرده میشوند ودارای نوعی شاسی هستند که قسمت عقب لودررابه قسمت جلو توسط یک مفصل متصل میکنند این حالت مفصلی قدرت مانوروشعاع گردش ماشین را نسبت به شاسی های ثابت ( غیرمفصلی ) زیاد میکند درانواع مدرن این ماشین آلات ازسیستمهای فرمان وکنترل هیدرولیکی والکتریکی جهت راحتی وعملکرد بهترراننده استفاده شده است سیستم فرمان این ماشین ها به دونوع است درلودرهای معمولی سیستم فرمان بوسیله فرمان وحرکت چرخها عمل میکند امادرنوع کمرشکن سیستم فرمان به وسیله دوجک هیدرولیکی عمل می نماید
ب – لودرهای چرخ زنجیری
لودرهای چرخ زنچیری مانند لودرهای چرخ لاستیکی عمل کی کنند بااین تفاوت که فشارکمی که برزمین وارد می کنند باعث میشود که لودرهای با چرخ زنجیردار بتوانند درزمینهایی کارکنند که قابل استفاده برای لودرهای لاستیک درنیستند اصطکاک زیاد آنها بازمین باعث میشودکه بتوانند نهایت استفاده راازقدرت موتوردرکند زمین بنمایند وچون زنیرداراند هنگام کاردرمناطق دارای سنگهای تیزخطرپاره شدن لاستیک وجود ندارد لودرهای زنجیردار قادربه حرکت برروی سطحهای باشیب جانبی ۳۵%میباشند درصورتی که این رقم برای لودرچرخ لاستیکی ۱۵% است همچنین لودرزنجیردار میتواند ازشیب ۶۰% بالابرود درحالیکه این رقم برای لودرلاستیک دار به حدود ۳۰% محدود میشود سرعت لودرزنجیردار خیلی کمترازلودرلاستیک داربوده به همین علت درمواردی که فاصله حمل مواد وبازگشت به محل بارگیری زیاد باشد راندمان این ماشین نسبت به نوع لاستیک دار پایین است.
بکهولودر
این ماشین آلات درواقع لودرهای کوچکی هستند که درپشت خود یک بیل مکانیکی دارند وبرای کارهای سبک استفاده میشوند کلیه مشخصات عمومی آنها مانند لودرها وبیل های مکانیکی است به دلیل دوکاره بودن این ماشین دربسیاری ازپروژه ها ی کوچک ازاین وسیله استفاده میشود بخصوص اگرپروژه مربوط به کندن خندق باشد
همانطورکه گفته شد درقسمت این ماشین یک بیل مکانیکی وجود دارد قدرت این بیل نیزبراساس زاویه آن بازمنین وشعاع عملکردبازوها فرق میکند شرکتهای سازنده براساس نوع ماشین آلات نمودارهایی مبنی برقدرت بیل درحالات مختلف ارائه میدهند.
بابکت یا مینی لودر
بابکت نیز یکی دیگر از ماشین آلات پر کاربرد در پروژه های ساختمانی می باشد. این وسیله به جهت ابعاد کوچک، ارتفاع کم و قدرت مانور بالا توانایی حرکت در طبقات ساختمان ها خصوصا پارکینگ ها را نیز دارا می باشد و یکی از بهترین ابزارها جهت پاکسازی نخاله ها در پارکینگها و گودبرداری های کوچک به شمار می آید. این ماشین کوچک و دوست داشتنی قابلیت نصب چکش های هیدرولیکی (پیکور) را نیز دارد. و حتی با نصب تیغه های تراش یا برش آسفالت می توان در کارهای لکه گیری و یا تراش آسفالت های قدیمی استفاده نمود.
بولدوزر
اصولاً تراکتور وسیله‌ای برای هل دادن و کشیدن اسکریپرها، واگن‌ها، غلتکها است. اگر به ابتدای این وسیله یک تیغه نسبتاً بزرگ برای حمل مواد وصل شود و این تیغه ثابت باشد ماشین حاصله بولدوزر نامیده میشود. یک تیغه متحرك باشد به آن آنگلدوزر گویند. در انگلدوزر، زاویه چرخش در صفحه قائم حدود ۳۰ الی ۴۰ درجه است. همچنین به بولدوزر چرخ لاستیکی مفصل دار و کمرشکن نیز گویند که این مفصل باعث زیاد شدن قدرت مانور ماشین میشود. بوادوزرها کاربردهای فراوانی از جمله موارد زیردارند:
- تسطیح زمین و پاک سازی آن از بوته‌ها و کنده‌های درخت
- ایجاد راه‌های اولیه در کوهستان‌های و زمین‌های سنگ لاخی
- جابجا کردن توده خاك به صورت فشاردادن در حجم‌های زیاد
- کمک به هل دادن اسکریپرها
- پخش کردن خاك در خاکریزها
- پشته کردن خاك در کنار نهرهای ایجاد شده
- تسطیح و پاك سازی بقایای مانده از عملیات ساختمانی
- نگهداری راه‌های موقت خاکی
- پاك سازی گودال‌های کف معادن
بولدوزرهای متراکم کننده
این بولدوزهای دارای چرخهای فلزی با زائده های پاچه بزی هستند به طوری که می توانند درزمان هل دادن خاک های سست خاکهای زیرین را متراکم کنند لازم به تذکراست که این ماشین های صرفا برای متراکم نمودن خاک به کارنمی روند بلکه درموارد خاصی مانند توده کردن خاکهای سست درضمن انجام کارمسیرراه را بازکرده وکارراحت ترانجام میگیرد کلیه مشخصات تراکتورها وغلتکهای پاچه بزی برای این ماشین صادق است.
ریپر
ريپريا خراشنده ها براي عمليات حفاري در زمينهاي سخت، ابتدا به كمك ريپـر زمـين را سسـت كـرده، سپس توسط بولدوزر عمليات حفاري صورت ميگيرد. امروزه ريپرها را به تراكتور و يا بولدوزر متصل ميكنند و بدين ترتيب بـا ايجـاد يك نيروي فشاري قوي در زمين، عمليات سست كردن زمين هاي سخت صورت ميگيرد.
کاربرد ریپر:
- سست كردن زمين هاي سخت وسنگي براي انجام عمليات حفاري در اين زمين ها
- براي كندن سطح آسفالت هاي كهنه
- آماده كردن منطقه براي كار اسكريپر و گريدر
- براي شكستن رويه هاي بتني و دال هاي بتني
- براي پاك كردن زمين و كندن ريشه هاي درختان
غلتک
اصولاً غلتکها وسیله‌ای برای متراکم کردن مصالح خاکی و سنگی هستند. از چهار پارامتر وزن استاتیکی، ضربه، ارتعاش و کنترل برای کوبیدن خاک استفاده میکنند. وجود این پارامترها بستگی به نوع غلتک دارد. تمام ماشین آلات متراکم کننده وزن استاتیکی دارند. بهترین ماشین برای تراکم خاک، ماشینی است که از تغییر محل جانبی خاک در اثر تراکم جلوگیری میکند. تغییر حرکت جانبی را به صورت تغییر حرکت عمودی در بیاورد. نیروهای ضربه و ارتعاش دارای شکل نیرویی مشخص و مثل هم هستند و فقط فرق آنها در تعداد تواتر آنهاست که در ضربه، تعداد تواتر ۱۰ ضربه در ثانیه و در ارتعاش تعداد تواتر ۸۰ ضربه در ثانیه است. همچنین پارامتر ارتعاش در مورد خاکهای غیر چسبنده از تأثیر بسیار زیادی برخوردار است.
انواع غلتکها
غلتکهای پاچه بزی TAMPING FOOT ROLLERS- SHEEPS FOOT ROLLERS
غلتکهای شبکه ای GRID MESH ROLLERS
غلتکهای ارتعاشی VIBRATORY MESH ROLLERS
غلتکهای فولادی صاف SMOOTH STEEL DRUM
غلتکهای پنوماتیک PNEUMATIC ROLLERS
غلتکهای کفشک دارSEGMENTED PAD ROLLERS
غلتکهای پاچه بزی
غلتکهای پاچه بزی دارای استوانه ای مجهز به تعدادی پایه های بیرون آمده است واین پایه ها که به پاچه بزی موسومند به عمل تراکم کمک میکنند وجه تسمیه پاچه بزی این است که عمل کوباندن این غلتک شبیه اثری است که یک گله گوسفند یا بز برروی زمین برجای می گذارد این غلتک عمل تراکم را با استفاده ازفشار استاتیکی وهمچنین کنترل انجام میدهد این غلتکها معمولات دارای چندین استوانه بوده وبه صورت جفتی هم بکارمی رود.
غلتکهای شبکه ای
این نوع غلتکها با سرعت نسبتا” زیاد قادربه کاربوده ودرحین عمل خاک را پراکنده نمی کنند این غلتکها برای خرد کردن قطعات کلوخه خاکهای چسبیده مناسب میباشند همچنین ازاین غلتک میتوان برای خرد کردن ومتراکم نمودن سنگهای نرم استفاده کرد.
غلتکهای لرزنده
انواع معینی ازخاک مانند ماسه شن وسنگهای درشت عکس العمل بسیارخوبی درمقابل تراکم تولید شده بوسیله ترکیب فشاروارتعاش ازخود نشان می دهند هنگامی که خاک مرتعش میشود ذرات تغییر محل داده وجهت افزایش وزن مخصوص توده به ذرات مجاورشان نزدیکترمیشوند.
غلتکهای لرزنده دراندازه های مختلف ازغلتک کوچک دستی باصفحه فلزی لرزان تا غلتکهای بزرگ خودرو که دارای استوانه های صاف یا پاچه بزی یا کفشک دارمیباشند موجودهستند بسیاری ازانواع این غلتکها دارای فرکانس ودامنه نوسان قابل تنظیم میباشند تاعمل تراکم بدلخواه انجام پذیرد این غلتکها درحین کوبیدن خاک مقداری ازرطوبت خاک را نیزکم می کنند که این عمل درمورد تراکم خاکهای مرطوب مزیت محسوب میشود نیروی متراکم کننده غلطکهای لرزنده اساسا ناشی ازارتعاش ووزن استاتیکی غلطک میباشد.
غلتک های دارای چرخ فولادی صاف
این نوع غلتکها هنوز هم به طوروسیع درعملیات ساختمانی به کارمیروند كاربرد اين غلتكها در عمل تراكم اساس و سطح آسفالت راه مي باشد. اين غلتكها معمولاً براي تسطيح سطح نهـايي و متراکم نمودن سطح آسفالت جاده هاكـار مـی رود.استفاده قرار ميگيرند گاهي به نام غلتك اتو ناميده ميشوند.اين نوع غلتكها براي تراكم خاكهاي دانه دار از قبيل ماسه و شن و خرده سنگ مؤثر بوده و همچنين براي صاف كردن سطح خاكهايي كه با غلتكهاي پاچه بزي متراكم شده اند، مورد استفاده قرار مـيگيرنـد.
این نوع غلتکها دارای انواع متفاوتی هستند که متداول ترین آنها عبارتنداز : غلتک سه چرخ ( دومحوری ) غلتک دومحوری تاندم وغلتک سه محوری تاندم
غلتک های پنوماتیک ( چرخ لاستیکی )
این غلتک ها مسطح بوده وقوانین اعمال فشاردرمورد تراکم خاکهای زیرسطح درباره آنها صادق است بعضی ازاین غلتکها خود محرک بوده وبعضی دیگر ممکن است توسط ماشین آلات دیگرکشیده شوند.
غلتکهای پنوماتیک دردونوع اصلی غلتک چند چرخ وغلتک پنوماتیک سنگین موجودمیباشند ازغلتک های سنگین پنوماتیک درمتراکم کردن لایه های ضخیم خاک استفاده میشود غلتکهای چند چرخ برای انجام کارهای پایانی وسطوح آسفالت وخاکریزسدها استفاده میشود.
غلتک های دارای صفحات فولادی ( کفشکدار )
این نوع غلتک ها شبیه به غلتکهای پاچه بزی بوده وفقط به جای پایه های پاچه بزی صفحات نسبتا بزرگتر فولادی برروی استوانه غلتک سوارشده اند این نوع غلتک ها درحین عمل تراکم اختلال کمتری درسطح خاک ایجاد می نمایند.
گریدر
گریدر موتور دار اصولاً برای تنظیم شیب، شکل دادن شیب‌ها و تسطیح دامنه خاکریزها و خاک برداری‌ها، کندن جوی، مخلوط کردن، پراکندن مخلوط خاك و مواد قیری به کار می‌رود. از این ماشین در راهسازی و عملیات ساختمان نیز استفاده میشود. همچنین برای برف روبی و برداشتن لایه‌های سست سطح زمین (پاکسازی زمین) کاربرد دارد. در ضمن با دقت در عملیات گریدر میتوان مقدار قابل ملاحظه‌ای از هزینه پروژه‌ها را کم کرد. اصولاً عمل خاکبرداری از قسمت‌های بلند و خاکریزی در گودال‌ها را عمل بالانس (تعادل) گویند و شکل بندی و تنظیم نهایی هر لایه از راه راه عملیات اصلاح گویند. تیغه گریدر دارای لبه قابل تعویض میباشد درحالات مختلفی نسبت به ماشین می تواند قرارگیرد زاویه تبغاه رامیتوان تغییرداد بطوریکه بتوان گریدر را برای حمل مواد یا کندن جوی بکاربرد زاویه جلودرحالت حمل مواد بکارمیرود که دربرشهای سطحی ومخلوط کردن مواد مورد استفاده قرارمیگیرد زاویه عقب باعث زیاد شدن قدرت حفاری شده ولی سبب میشود که مواد حفاری شده احیانا ازروی تیغه سرریزنماید.
چرخهای جلو می توانند به طرفین خم شوند وبدین ترتیب نیروی حالصه ازفشار خاک برتیعه مایل شده را خنثی نماید وبه گردش گریدر هم کمک کند شاسی های کمرشکن نیزدرساختمان بعضی انواع گریدربکارمیرود که باعث ازدیاد قابلیت مانور ماشین وکاربردهای آن میشود.
درحالیت مستقیم ( حالت A) ماشین درحالت معمولی کارمیکند درحالت مفصلی ( حالت B) گریدر میتواند شعاع گردش خیلی کوچکی کسب کند درحالت ز چرخای عقب روی زمین محکم مستقربوده ودرهمان حال ماشین میتواند با تیغه به کندن جوی وکنارجاده وغیره مشغول شود گریدرهای مدرن مجهزبه دستگاه کنترل تیغه اتوماتیک هستند که دقت کارآنها برای تنظیم شیب بسیارزیاد است سیستم این دستگاهها که بیشتر هیرولیکی والکترونیکی است مجهز به یک دستگاه حساس است که یک سطح یا امتداد ثابت را دنبال کرده وردمواقع لزوم بطور اتوماتیک تیغه را بلاوپایین میبرد تاشیب مطلوب بدست آید.
عملیات با گریدر
الف پخش کردن مواد خاکی
ازمهمترین عملیات گریدر پخش کردن مواد ومصالح خاکی درسطح زمین است البته مقدار مواد جابجا شده به ظرفیت گریدر بستگی دارد ظرفیت گریدر تابع عواملی مانند قدرت موتورکشش ماشین اندازه وارتفاع تیغه میباشد مقدار موادی که گریدرمیتواند جابجاکند بسیارکمترازبولدوزراست بنابراین بهتراست موادی که باید توسط گریدر جابجا وتوزیع شود قبلا توسط ماشین آلاتی مانند بولدوزربرروی زمین پخش شده باشد تاارتفاع توده خاکی خیلی زیاد نباشد
ب- حمل مواد به کنارجاده
باتغییر زاویه تیغه گریدرقادرخواهد بودکه موادخاکی را به کنارمسیرحرکت هدایت کند دراین حالت موادخاکی درانتهای عقب گریدر انباشته شده ویک توده خاکی طولی درامتداد مسیرحرکت گریدر قرارگیرد زیرا درغیراینصورت قدرت کشش ماشین کم میشود وزاویه حمله به تیغه گریدر نیزتغییر میکند
ج- شیب بندهای دقیق
برای شیب بندهای دقیق باید تیغه را با زاویه کوچکی نسبت به امتداد قائم ثابت کرد وارتفاع تیغه ازسطح زمین باید طوری باشد که برآمدگی کوچک را بریده وگودالها را پرنماید بدین منظورهمواره باید مقدار موادخاکی درجلوی تیغه گریدرموجود باشد
د- کندن جوی
گریدر رامیتوان برای کندن جویهای ۷شکل وذوزنقه ای شکل به کاربرد ماکزیمم عمق جوی حدود ۳ فوت ( یک متر) وعرض آن حدود۴فوت است برای جویهای باابعاد بزرگتربهتراست ازخندق کن وبیل مکانیکی وسایل حفاری استفاده کرد
ه – بریدن وتراشیدن ترانشه ها
با تغییر زاویه گریدر وعمودکردن یا شیب زیاد لبه تیغه نسبت به سطح افق میتوان با حرکت درجهت طول ترانشه لبه های آنرا تراشید
البته دومسئله را باید درنظرگرفت اول اینکه نوع مصالح ترانشه ها سنگی وصخره ای نباشد چون به لبه تیغه آسیب رسانده ویا عمل تراشیدن را غیرممکن میسازد مسئله دوم تراشیدن قسمت های پایین ترانشه ومرتب کردن آنها است تادرهنگام تراشیدن قسمت های بالای ترانشه مانع حرکت گریدرنشوند.
ترنچر یا خندق کن(Trencher)
ترنچر یا خندق کن برای ایجاد خندقها یا سنگرها طراحی شدهاند.. این ماشین ها مانند سایر تجهیزات حفاری به نظر می‌رسند اما برای حفر سنگرها، به طور معمول برای پروژه‌های لوله کشی نیز کاربردی هستند. شما می‌توانید دو نوع اصلی خدق کن‌ها اعم از چرخ لاستیکی و چرخ زنجیری را در محل پروژه مشاهده کنید. بسته به عملکرد، از این دستگاهها برای تسریع در نصب یا نگهداری پروژه هایی مانند فاضلاب یا لوله های زهکشی استفاده می شود.
اسکریپر
اسکریپر ماشینی است که عمل بارگیری، حمل و تخلیه مواد خاکی در مسافت‌های متوسط و زیاد را به تنهایی انجام میدهد. اسکریپر از سه قسمت اصلی تشکیل شده است.
قسمت بارگیر (جام) دیوار جلویی قسمت بارگیر و دیواره عقب جام یا دیواره تخلیه قسمت جام که معمولاً سرباز است، دارای یک تیغه برنده قابل تعویض در قسمت پایین است. این تیغه در حین بارگیری به داخل خاك نفوذ میکند و با برش خاك آنرا به داخل جام هدایت میکند. این قسمت قابل حرکت بوده و میتواند پایین و بالا برود. در اسکریپرهای دارای بالابر قسمت بالابر جانشین دیواره جلویی جام میشود. دیواره عقب جام یا دیواره تخلیه قابلیت حرکت به عقب و جلو را دارد که با هل دادن خاك به تخلیه بار کمک میکند.
انواع اسکریپرها
اسکریپرها به دودسته موتوردار وبدون موتور تقسیم میشوند امروزه نوع بدون موتورکمترمورد استفاده قرارد میگیرد اغلب اسکریپرها تک محور بوده وتعادل آن ووزن بارآن توسط تراکتورمتصل به آن حمل میشود تراکتورهایی که این اسکریپرها را میکشند ممکن است چرخ لاستیکی وچرخ زنجیری باشند بعضی دیگر قسمتی ازیک تراکتوراسکریپرها هستند بدین معنی که یک تراکتورتک محوره یک اسکریپر تک مجوره رامیکشد اسکریپرها یی که دومحوردارند به وسیله تراکتورهای زنجیردار کشیده میشوند زیرا اینگونه تراتورها نمی توانند بارقائم را تحمل کنند بنابراین نمی توانند اسکریپرها یک محوره را بشکند امروزه بندرت ازاسکریپرها چرخ زنجیری استفاده میشود اسکریپرها یی که توسط تراکتورچرخ لاستیکی کشیده میشوند به انواع زیرتقسیم بندی میشوند
۱-تک موتوره دومحوره
۲-سه محوری
۳-دودیفرانسیل
۴-اسکریپرهای دوموتوره ( TANDEM-POWERED)
۵-اسکریپرهای دارای بالابر(ELEVATING)
۶-فشاری – کششی (PUSH – PULL)
اسکریپرهای تک موتوری دومحوری ازیک تراکتورتک محوره استفاده میکنند وبه دلیل مسئله تعادل این تراکتوربدون اسکریپرمربوطه قادربه حرکت نیست. اسکریپرهای سه محوری توسط یک تراکتورکشیده میشوند ماشنیهای چند دیفرانسیلی دارای چرخهای گردنده در اسکریپر و در تراکتور هستند. اسکریپرهای دوموتوره دارای موتورهایی چداگانه برای حرکت اسکریپر و چرخهای گردان آن میباشد اسکریپرهای دارای بالابردارای یک بالابرنردبانی درجلوی جام بوده ودرعمل کندن وانتقال مواد کنده شده به داخل جام کمک میکند. دراین نوع اسکریپرها به دلیل قدرتی که بالابربه اسکریپرمیدهد به تراکتورکمکی جهت بارگیری احتیاجی نیست.
کامیون
کامیون معمولترین روش برای حمل و نقل مواد خاکی است و با انعطاف پذیری زیاد بین پروژه‌ها سفر میکند. نوع کمپرسی آن، مخصوص حرکت در جاده و خارج جاده است. انواع مخصوص خارج از جاده دارای ابعاد بزرگتر و ظرفیت‌های چند صد تنی است. اصولاً تریلی‌های مخصوص حمل خاک از واگن مخصوص حمل خاک به علاوه یک تراکتور یا کامیون تشکیل میشود. مواد حاصل حمل شده در آنها، اصولاً از عقب یا کف یا از پهلو تخلیه شده کاربرد دارد. مانند پهن کردن شن در لایه‌های اساس و زیر اساس. میزان بار کامیون یا بار مجاز کامیون به مسائل زیر بستگی دارد.
• ظرفیت افقی خاک
• ظرفیت کود شده خاک
• ظرفیت اندازه‌گیری شده در کارخانه ساخت ماشین
باید به اندازه ماشین‌ها، بارگیری انجام شود تا از فرسودگی و قدرت مانورشان کاسته نشود. در ضمن میتوان با اضافه کردن تخته‌هایی در بالا ظرفیت باربند را اضافه کرد.
کامیونها به دونوع معمولی (MING TRUCK) وکمرشکن (ARTICULATED TRUCK)
الف – کامیونهای معمولی
این کامیونها دردونوع یکی مخصوص حرکت درجاده ها ودیگری مخصوص حرکت خارج ازمحدوده جاده (HIGHWAY&OFF HIGHWAY TRUCKS) ساخته میشوند کامیونهای خارج جاده ای میتوانند درابعاد بزرگتروباظرفیت چند صدتن ساخته شوند هرکدام ازآنها انواع مختلف دارند اما نوع کمپرسی آن بیش ازسایرانواع آن به کاربرده میشود کامیونهای کمپرسی درمورد حمل مواد دارای انعطاف پذیری زیاد بوده وبخصوص نوع جاده روآن با سهولت بسیاردرپروژه های مختلف قادربه حرکت میباشند نوع مختلف کامیون های کمپرسی وجود دارد مثلا این کامیون ها درانواع دیزلی یا بنزینی یک یا دودیفرانسیلی ودویا سه محوری به بازار عرضه میشوند
ب- کامیون های کمرشکن
همانطور که ازنام این نوع کامیونها مشخص است ازدوقسمت تشکیل شده اند قسمت موتوروقسمت مخزن که توسط یک مفصل به هم متصل هستند درواقع کامیونهای کمرشکن تریلرهای مخصوص حمل مواد خاکی هستند که بوسیله تراکتوریا کامیون تراکتورکشیده میشوند این واحد فقط برای حمل مواد خاکی طراحی شده اند ومواد حمل شده را یا ازعقب ویا ازازکف واگن ویا ازپهلوها تخلیه مینمایند بعضی ازاین کامیونها دارای مجرای تخلیه طولی هستند که بیشتردرمورد ایجاد خاکریزها مورد استفاده قرارمیگیرد این کایمون ها نیزبردونوع داخل جاده ای وخارج جاده ای هستند البته نوع جاده ای آن بیشتر است زیرا وجود مفصل کمرشکن قدرت مانورآنرا نسبت به کامیون های عادی درناهمواریهای خارج جاده بیشترمیکند.
کلامشل (جرثقیل خاکبردار)
کلامشل یکی از انواع ماشین آلات حفاری غیر متحرک می باشد که برای انجام عملیاتی از قبیل کندن گودال‌های عمودی یا پی کنی، انتقال مواد (برای خاکهای نرم) از محل دپو به انبارها و تخلیه مواد از واگن‌های باری خط آهن، انجام عملیات لایروبی در دریاچه سد‌ها، کانالها و پایه‌های موج شکن، انجام عملیات حفاری قائم در اعماق مختلف نظیر دیوارهای حائل، گودال شمع‌ها و پرده‌های آب‌بند مناسب است. این دستگاه میتواند عملیات حفاری در انواع خاک و سنگ را در زیر آب همچنین حفاری در ارتفاع بالاتر و عمق پایینتر از محل استقرار خود انجام دهد.
کلامشل مجهز به یک تیرک اصلی، جرثقیل، جام کلامشل و کابل‌های لازم جهت کنترل دستگاه می باشد. این دستگاه انواع مختلفی همچون کابلی، هیدرولیکی، تلسکوپی.
بیل مکانیکی
بیل‌های مکانیکی از اولین ماشین آلات مدرن ساختمانی است که در عملیات خاکی بکار رفته است. بیل‌های مکانیکی عمدتاً برای گود برداری در خاك و بار کردن آن با کامیون یا تریلی و یا تسمه نقاله‌ها بکار می‌رود. انواع پرقدرت، آن قادر به گودبرداری در تمام انواع خاک‌ها بجز صخره سنگ‌ها، بدون تخریب اولیه هستند.
انواع بیل‌های مکانیکی
بیل مکانیکی با جام معکوس
به این بیل اسامی متعددی از قبیل کج بیل، بیل پشت خم و بیل کششی داده میشود. این بیل‌ها در دو نوع مکانیکی و هیدرولیکی هستند و برای حفاری مناسبند.
بیل مکانیکی با سیستم کابلی
این بیل مکانیکی عبارت است از اطاقک گردانی که سوار بر چرخها بوده ودر انتهای جلویی آن بیل متصل شده است. این بیل در دو نوع مکانیکی و هیدرولیکی هستند.
بیل کششی (دراگلاین)
بیل کششی دراگلاین از یک اطاقک فرمان، جرثقیل، جام بیل کششی و کابل‌های لازم جهت کنترل قسمت‌های مختلف تشکیل شده است. بیل کششی قادر است در سطوح خیلی بالاتر و خیلی پایینتر از سطح اتکاء خود و در انواع زمین‌ها مورد استفاده قرار گیرد. بازوی طویل آن برای حفاری و تخلیه مواد کنده شده مفید بوده و زمان سیکل کار کوتاه، از محاسن این ماشین است.
دامپر
دامپر وسیله حمل و نقل کوچک و قابل استفاده در داخل کارگاه می باشد. موقعی استفاده از این وسیله مناسب است که فاصله حمل کمتر از ۱ کیلومتر باشد و حین حمل باید سعی شود ارتعاش به بتن منتقل نشود. بتن ساخته شده باید طرف حداکثر ۴۵ دقیقه مصرف شود.
کمپکتورها
کمپکتور برای آماده نمودن کف سازی و کوبیدن محوطه های کوچک استفاده می شودو دارای قدرت کوبندگی از 1.5 الی 3 تن که با توجه به نوع دستگاه متفاوت میباشد.
این دستگاه جهت کوبیدن کانالها وشیارهای ایجاد شده در خیابان واماده نمودن سطح اسفالت نهایی کاربرد دارد
از کمپرسور جهت سوراخ کردن سطوح استفاده می شود. در حفاری وسیع جهت زدن چاه های معمولی و اکتشافات دریایی از کمپرسور هوا استفاده می شود. سوخت آن گازوئیل می باشد. کمپکتوردر طرح های مختلف از قبیل قایقی وفنردارو…ومدل های بنزینی و دیزلی میباشد.
ماشین تثبیت کننده خاک (Soil Stabilizer)
این ماشین ازدوقسمت اصلی تشکیل شده است یکی قسمت تراکتوروموتورکه باعث حرکت ماشین مزبورمیگردد ودیگری قسمت تثبیت کننده خاک قسمت موتوروتراکتوراین ماشین ازیک محور تشکیل شده است و تراکتوربرای حفظ تعادل خودازدوچرخی که درقسمت عقب ماشین قراردارد این قسمت ازتیغه استوانه ای مارپیچی که زائده هایی برروی آن نصب میگردد تشکیل شده که باتوجه به نوع ماشین دارای ابعاد مختلفی است وقدرتهای متفاوتی دارد.
پخش کننده آسفالت یا آسفالت پاور (Asphalt Paver)
در هنگام احداث جاده از روکش آسفالت جهت توزیع، شکل دهی و فشرده سازی لایه آسفالت استفاده میشود. این ماشین ازدوقسمت اصلی تشکیل شده که یکی قسمت تراکتورموتوردارآن است که ماشین را به حرمت درآورده جام حامل مخلوط آسفالتی را هل داده تخته ماله (SCREEN UNIT) مخصوص پخش کردن آسفالت را به دنبال خود میکشد قسمت دیگرتخته ماله میباشدکه درانتهای عقب ماشین قراردارد وحمل وپخش آسفالت را تاترازمعینی انجام میدهد این تخته ماله ها توسط ویبراتورهیدرولیکی به لرزه درمی آیندکه سبب تراکم مقدماتی آسفالت می گردد.به طور معمول دستگاه آسفالت به تنهایی کار پخش آسفالت را انجام میدهد؛ اما گاهی اوقات توسط کامیون کمپرسی روی آسفالت کشیده میشود. از این ماشین برای زیرساخت‌های بزرگ و کوچک مانند جاده‌ها، بزرگراه‌ها، باند فرودگاه‌ها، پارکینگ ها، پیاده روها و… استفاده می شود.
دستگاه برش آسفالت
از ماشين برش آسفالت براي برش سطح آسفالت خيابانها، جاده ها و غيره به منظور انجام عمليات خاص و يا ترميم آسفالت استفاده ميشود. مزيت برش قبل از كندن آسفالت آن است كه آسفالت سـطح كنـاري منطقـه مـورد نظـر دسـت نخورده باقي ميماند. اما در غير اين صورت آسفالت كنار منطقه مورد نظر در حين كندن آسيب مي بيند. به علاوه اينكه كندن آسفالت يك تكه بسيار مشكل تر است و نياز به صرف نيروي بيشتري دارد. از ديگر موارد کاربرد اين ماشين ميتوان به كاربرد آن در انجام عمليات لوله كشي يا كابل كشي زير سطح آسفالت خيابـان و يـا كندن سطوح كوچك از آسفالت اشاره نمود. در عمليات لوله كشي يا كابل گذاري اگر طول لوله يا كابـل كـم باشـد، از ماشـين هـاي دستي يا ضميمهاي استفاده ميشود، در غير اين صورت بايد از ماشينهاي بزرگ استفاده نمود . براي برداشتن يـك قسـمت از سـطح
آسفالت به منظور ترميم آن، توسط ماشين برش اطراف منطقه مورد نظر را برش داده سپس عمليات ترميم را انجام ميدهند. این دستگاه به سه نوع دستی، ماشینی، ضمیمه ای تقسیم میشود.
تريمر آسفالتي
مهمترين كاربرد اين دستگاه كندن لايه هاي آسفالتي و يا بتني است. اين دستگاه همچنين توانايي شيب دادن به راه جديد و تثبيت خاك را دارد. نوع خاصي از تريمرهاي آسفالتي نيز قادرند پس از عمليات كندن بتن و يا آسفالت، بتن و آسفالت جديد در محل ريخته و شيب بندي نمايند. اين ماشين همچنين قادر است پس از ترميم كردن مسير جلوي خود پسمانده هاي كنار شانة راه را جمع آوري و آن را شيب بندي كند.
با توجه به عملكرد مورد نياز، تريمرهاي آسفالتي به شرح زير تقسيم بندي مي شوند:
تريمر ساده: نوع ساده اين دستگاه تنها قادر است بتن يا آسفالت را كنده و به كاميون منتقل كند.
تريمر با قابليت ريختن بتن يا آسفالت و تثبيت خاك، برخي از تريمرهاي آسفالتي هستند كه پس از كنـدن بـتن يـا آسـفالت قديمي ميتوانند بتن يا آسفالت جديد را جايگزين كنند و برخي از آنها نيز تثبيت خاك را پس از ترميم كردن انجام ميدهند. اين ماشينها توانايي شانه زني را دارند و دوطرف مسير را شيب بندي مي كنند. بازوهـاي تلسـكوپي متصـل بـه ايـن دستگاه داراي سنسورهايي براي رديابي و اندازه گيري شيب دقيق ميباشد.
فينيشر آسفالت
فينيشر آسفالت ماشيني است كه براي پخش مخلوط آسفالت، به صورت كاملاَ صاف و يكدست، روي سطح زمين به كار ميرود. به اين ترتيب كه مخلوط آماده شده آسفالت به آن تحويل داده مي شود و ماشين آن را به صورت نواري با پهنا و ضخامت از قبل تعيين شده، كه توسط اپراتور قابل تنظيم ميباشد، روي سطح ريختـه و مسـير را بـراي عبـور غلطك آماده ميكند . موارد استعمال ماشين فينيشر در عمليات آسفالت، به صورت ساخت و يا تجديد ساخت خيابان ها، اتوبان ها، جاده ها، پاركينگ هـا، باند فرودگاه و امثال آن ميباشد. فينيشرها داراي انواع چرخ لاستيكي و چرخ زنجيري (روليك) ميباشند.
ماشين قيرپاش
از اين وسيله براي قير پاشي قشر ( نفوذي پريمكت) و اندود سطحي (تك كت) استفاده ميشود . اين ماشـين مجهـز بـه دسـتگاه توليد حرارت (با درجه حرارت قابل كنترل) براي گرم كردن قير مـيباشـد. اين ماشين بر روي شاسي يك كاميون يا تريلي كوچك سوار ميشود. ماشين قيرپـاش معمـولاً عـلاوه بـر راننـده يـك مسـئول عمليات نيز دارد. راننده مسئول هدايت كاميون و سرعت آن ميباشد و مسئول عمليات، وظيفه رسيدگي به عمليـات فنـي مربـوط بـه قيرپاشي سطح جاده را بر عهده دارد.
به طور معمول وظيفه ماشين قيرپاش ايجاد يك سطح مناسب قيري در جاده ها براي ريختن آسفالت ميباشـد. همچنـين از ايـن ماشين براي لكه گيري سطح و انواع ديگر مراقبتهاي نوسازي، براي شكل دهي و يا تقويت با خصوصيات بافتي ويژه استفاده مي شود . به طور كلي روكش قيري را ميتوان براي موارد متعددي از جمله بازسازي سطح خيابان ها، عريض كردن جاده ها، بازسازي شانه هـا و نيز ماده ضد آب استفاده نمود.
كارخانه آسفالت
تاسيساتي را كه مخلوط آسفالتي براي پوشش آسفالت داغ تهيه مينمايد، كارخانه آسفالت مينامند.
هر كارگاه تهيه آسفالت مشتمل بر واحدهاي به شرح زير است كه به يكديگر وابستگي داشته به نحوي كه راندمان توليد آسـفالت كارگاه بستگي به عملكرد اين واحدها دارد
- واحد مصالح اوليه شامل : واحد سنگ شكن، دپو مصالح اوليه و مخازن قير است
- واحد تهيه آسفالت شامل : مخزن سوخت و كارخانه آسفالت است
- واحد پخش شامل : كاميون حمل، فينيشر و غلطك چرخ آهني و غلطك لاستيكي است.
كارخانه هاي آسفالت امروزه مجهز به دستگاههاي پيشرفته بوده، ولي در حالت كلي با توجه به درجـه اتوماسـيون، كارخانـه هـاي آسفالت به شرح زير نامگذاري ميشوند
- كارخانه هاي آسفالت معمولي
- كارخانه هاي آسفالت نيمه اتوماتيك
- كارخانه هاي آسفالت تمام اتوماتيك
همچنين كارخانه هاي آسفالت از نظر استقرار، در دو نوع ثابت و قابل جابجايي توليـد مـيشـوند. در پـروژه هـاي بزرگ و داراي مسير طولاني مثل پروژه هاي بين دو شهر يا دو كشور از ماشين هاي قابل حمل استفاده مي شـود. زيـرا در طـول زمـان عمليات، ميتوانند آنرا در طول سايت جابجا نمايند كه باعث كاهش مسافت حمل و نقل ميگردد . كارخانه هاي آسفالت در تناژها و احجام متفاوت قابل طراحي و توليد ميباشند اين ماشين ها از حجم 20 تن در ساعت به بالا توليـد ميشوند. تناژ توليدي معمول در ايران 120 تن در ساعت و 160 تن در ساعت ميباشد. اين ماشين در كشور در حال حاضـر تـا تنـاژ 200 تا 240 تن در ساعت توليد ميگردد. در صورت نياز به تناژهاي بالا، كارخانه آسـفالت بـراي تنـاژ درخواسـتي طراحـي و سـاخته ميشود.
انواع كارخانه آسفالت
در حال حاضر با توجه به چگونگي توليد آسفالت سه نوع كارخانه آسفالت سازي وجود دارد
- آسفالت كارخانه متناوب
- كارخانه آسفالت مخلوط پيوسته
- كارخانه آسفالت بشكه دار
كارخانه آسفالت نوع متناوب
در اين نوع، دانههاي سنگي داغ كه به دقت توزين شدهاند، به نسبت معين در داخل اتاقك اختلاط وارد شـده و مقـدار لازم مـواد قيري به آنها اضافه نموده و كاملاً مخلوط ميگردند و سپس مخلوط آماده در داخل كاميون يا سيلوهاي مخصوص ذخيره آسفالت داغ تخليه ميشود
كارخانه آسفالت نوع پیوسته
در اين نوع كارخانه، نسبت هاي وزني معين از دانه هاي سنگي و مواد قيري به طور پيوسته وارد مخزن مخلوط مـيگردنـد. عمـل اختلاط در طول زمانيكه مواد متشكله آسفالت در داخل اتاقك مخلوط قرار دارند، تكميل ميشـود و در هنگاميكـه مخلـوط از اتاقـك خارج ميشود، عمل اختلاط تكميل شده است. بدين ترتيب در تمام مدت مواد سنگي و مواد قيري در داخل اتاقـك مخلـوط جريـان دارند. امروزه اين نوع ماشين ها كمتر استفاده ميشوند .
كارخانه آسفالت نوع بشکه دار
اين نوع كارخانه شبيه كارخانه مخلوط پيوسته بوده با اين تفاوت كه دو عمل خشك كردن دانه هاي سـنگي و مخلـوط شـدن در استوانه خشك كن انجام ميگيرد. بنابراين در اين سيستم به آسانسور داغ، واحد كنترل دانهبندي و اتاقك اختلاط جداگانـه احتيـاجي نيست. ضمناً مواد قيري قسمت مهمي از گرد و غبار ايجاد شده را جذب كرده و احتياج كارخانه را به واحد كنترل آلـودگي هـوا كمتـر مينمايند. بخاطر اين مسائل، اين نوع كارخانه آسفالت احتياج به سرمايه اوليه كمتري داشته و مخارج كار كردن و نگهداري آن نيز از ساير كارخانه ها كمتر ميباشد. با اين وصف نوع مخلوط توليد شده ممكن است به خوبي نوع مواد تهيه شده در انواع ديگر كارخانجات آسفالت سازي نباشد.
