مطابق آیین نامه نحوه بررسی و تصویب طرحهای توسعه و عمران محلی ، ناحیه ای و ملی و قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی
طرح هادی شهر : عبارت از طرحی است که در آن جهت گسترش آتی شهر و نحوه استفاده از زمین های شهری برای عملکردهای مختلف به منظور حل مشکلات حاد و فوری شهر و ارایه راه‌حل‌های کوتاه مدت و مناسب برای شهرهایی که دارای طرح جامع نمی باشند ، تهیه می شود.
طرح هادی روستایی عبارت از طرحی است که ضمن ساماندهی و اصلاح بافت موجود میزان و مکان گسترش آتی و نحوه استفاده از زمین برای عملکردهای مختلف از قبیل مسکونی، تولیدی ، تجاری و کشاورزی و تأسیسات و تجهیزات و نیازمندی های عمومی روستایی را حسب مورد در قالب مصوبات طرح های ساماندهی فضا و سکونتگاه های روستایی یا طرح های جامع ناحیه ای تعیین می نماید.
در زمان دریافت مجور ساخت و ساز در یک زمین روستایی باید تحقیقات جامع در خصوص اجازه ساخت طبق طرح هادی روستایی بررسی شود. وقتی گقته می شود که زمینی در “داخل بافت” قرار دارد، منظور این است که آن زمین در محدوده مجاز طرح هادی واقع شده و می‌توان برای آن مجوز و پروانه ساخت گرفت. مرجع تهیه این طرح، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی است و شما برای به دست آوردن آخرین نسخه این طرح باید به دهیاری‌ها یا شهرداری‌ها بروید.
اهداف طرح هاي هادي بشرح زير است:
الف ـ ايجاد زمينه توسعه و عمران روستاها با توجه به شرايط فرهنگي اقتصادي ـ اجتماعي.
ب ـ تأمين عادلانه امكانات از طريق ايجاد تسهيلات اجتماعي، توليدي، رفاهي.
ج ـ هدايت وضعيت فيزيكي روستا.
د ـ ايجاد تسهيلات لازم جهت بهبود مسكن روستائيان و خدمات محيط زيستي و عمومي.
همانطور که گفته شد مرجع تهیه این طرح، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی است که با ایجاد شورای مرکزی بر تهیه و اجرای طرح هادی نظارت می کند.
وظايف شوراي مركزي در ارتباط با طرح هاي هادي:
الف ـ تصويب ضوابط فني و عمومي طرح هاي هادي.
ج ـ هماهنگي بين برنامه‌ها و طرحهاي وزارتخانه‌هاي مربوطه با طرحهاي هادي.
د ـ بررسي زمينه مشاركت بانها و ديگر سازمانهاي اجرائي در تهيه و اجراي طرحهاي هادي.
هـ ـ تصويب عناوين طرحهاي تحقيقي و ارجاع آن به كميته فني يا مجاري ذيربط جهت اقدام.
و ـ تصويب مدلها و الگوهاي توسعه روستاهاي مناطق مختلف كشور و ابلاغ آن.
شوراي تصويب طرح هاي هادي استان مركب از استاندار و يا معاون (عمراني يا برنامه‌ريزي) استانداري و مديران بنياد مسكن و جهادسازندگي استان و ادارات كل مسكن و شهرسازي، كشاورزي، برنامه و بودجه استان به سرپرستي و يك كميته فني به شرح :كميته فني طرح هاي هادي مركب از نمايندگان بنياد مسكن، جهاد سازندگي وزارت برنامه و بودجه، وزارت كشاورزي و دفتر فني استانداري به منظور بررسي و تأثير طرح هاي پيشنهادي و ارائه آن به شوراي تصويب تشكيل ميگردد.
وظايف شوراي تصويب عبارتست از:
الف ـ بررسي اولويت روستاهائي كه بايد براي آنها طرح هادي تهيه شود بر اساس جمعيت موجود، به ويژه پيش بيني امكانات توسعه آنها، زمينهاي كشاورزي بافت و مشكلات روستا.
ب ـ تصويب طرحهاي هادي پيشنهادي تهيه شده به وسيله مشاورين و دفاتر تهيه طرحهاي هادي بنياد مسكن.
ج ـ ايجاد هماهنگي بين ارگانها و سازمانهاي ذيربط جهت اجراي طرحهاي مصوب.
د ـ ايجاد زمينه مشاركت مردم در طراحي و اجراء طرحهاي هادي.
هـ ـ ايجاد هماهنگي بين طرحهاي هادي و طرحهاي جامع سرزمين و منطقه‌اي
و ـ نظارت و پيگيري اجراي طرحهاي مصوب.
مراحل تهیه طرح هادی
- شناسائی و مطالعه وضع موجود در ابعاد منطقه و روستا
شناسائي و مطالعه وضع موجود در ابعاد منطقه و روستا بشرح زير صورت ميگيرد.
الف ـ شناسائي منطقه عبارتست از شناسائي اجمالي عوامل طبيعي، اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و فيزيكي بر اساس الگوهاي پيشفرضي و ضوابط بنياد مسكن.
ب ـ “شناسائي روستا” ـ در اين بخش از مطالعه تأثير شرايط و عوامل طبيعي زمينهاي اطراف روستا و تأثير طول و عرض جغرافيائي، عوارض طبيعي، وضع خاك شيب زمينها، پوشش نباتي و عوامل اقليمي در مسائل زيستمحيطي در قالب الگوهاي فوق الذكر مورد بررسي و مطالعه قرار گرفته و كاربرد آنها در جهت تكامل زيست محيطي انسان مشخص و ارائه ميگردد.
ضمناً در رابطه با وضعيت كالبدي روستا، بازتاب فعاليتهاي انساني در محدوده حوزه آبخيز و منابع طبيعي روستا، (كشاورزي، باغداري و دامداري) و فعاليتهاي معدني و صنعتي (معادن و كارگاههاي صنعتي كوچك و بزرگ) و نيز فعل و انفعالات شكل‌گيري اماكن در آبادي (نظير واحدهاي مسكني، باغات درون آبادي اماكن اجتماعي مذهبي، بهداشتي آموزشي، تجاري، خدماتي و راههاي ارتباطي) بر روي شرايط كالبدي روستا و حوزه نفوذ آن به منظور تكامل بخشي و فراهم نمودن شرايط مناسبتر زيست مورد مطالعه قرار ميگيرد.
- تعیین ضوابط و ارائه پیشنهادات در راستای اهداف فوق الذکر و تعیین محدوده برنامه مورد نیاز
به منظور دستيابي بر محورهاي اصلي طراحي پيشنهادات و ضوابط كلي زير ارائه ميگردد:
الف ـ ارائه پيشنهادات بمنظور تعيين جهات، رشد اقتصادي، اجتماعي و كالبدي روستا.
ب ـ ارائه پيشنهادات توسعه فيزيكي در وجوه سه گانه فوق
- تهيه طرح هادي
پس از دستيابي بر محورهاي طراحي و تعيين ضوابط توسعه، طرح هاي اصلاحي در دو بخش غيرفيزيكي و فيزيكي به شرح زير ارائه ميگردد.
الف ـ “طرح هاي غيرفيزيكي”
ـ اين بخش از طرح ها عمدتاً به صورت ارائه برنامه و جايگاه فيزيكي آنها در حوزه نفوذ روستا مطرح شده و لازمه اجراي آن، هماهنگي و مساعدت ديگر ارگانهاي اجرائي دستاندركار كشور ميباشد. برنامه هاي مذكور عبارتند از:
– برنامه ها و جايگاه افزايش توليدات روستائي از طريق به كارگيري هر چه بيشتر آب و خاك در منابع و كشاورزي.
– برنامه ها و جايگاه خدمات عمومي به منظور ايجاد تعادل بين فضاها، امكانات عملكرد و نيازهاي كمي و كيفي جمعيت روستا.
– برنامه‌ها و مكانيابي و گزينش مراكز استقرار جمعيت از طريق هماهنگي هاي لازم با روستا.
– برنامه‌ها و جايگاه شبكه مراكز تأسيسات عمومي روستا.
ب ـ “طرح هاي فيزيكي”
ـ اين بخش از طراحي عمدتاً موقعيت كالبدي و بهبود وضع موجود روستا را در بر گرفته و شامل طرح هاي زير است:
– طراحي جهت گسترش و جايگزيني فضاهاي لازم با توجه به جمعيت و تا 10 سال آينده روستا.
– تنظيم شبكه هاي ارتباطي خارج و داخل روستا.
– طرح دفع آبهاي سطحي و بكارگيري آنها در توسعه منابع طبيعي، كشاورزي و صنايع مفيد.
– طراحي سيستم هاي فاضلاب (در صورت لزوم)
– ارائه تيپ‌هاي مناسب مسكن با بهره گيري كامل از الگوهاي محلي و متناسب با ابعاد خانوار با اتكاي بر تكنولوژي مناسب ساخت وساز.
– ارائه برنامه زمانبندي اجرائي طرح.
– تهيه نقشه‌هاي اجرائي (نقشه‌هاي فاز 2) در حد نياز دستگاههاي اجرائي و يا عوامل محلي به منظور هدايت مسائل اجرا
- اجراي طرحهاي مصوب و نظارت بر آن
ـ بنياد مسكن با توجه به اصل عدم مداخله مستقيم در اجرا و يا اتكاء به مشاركت هاي مردمي وظایف زیر را برعهده دارد:
الف ـ ايجاد زمينه مشاركت بانك ها و صندوق هاي قرض الحسنه و فراهم نمودن تسهيلات مالي.
ب ـ ارائه خدمات فني و تخصصي در زمينه نظارت و تهيه ماشين آلات سنگين در رابطه با طرح فيزيكي.
ج ـ ايجاد بستر مشاركت مردم و سازماندهي نيروهاي محلي در رابطه با تهيه و اجراي طرح.
د ـ نظارت بر نحوه هزينه وام ها متناسب با طرحهاي تهيه شده.
هـ ـ تفكيك و واگذاري زمين به افراديكه بنحوي مسكن آنها در طرح پيشنهادي قرار ميگيرد.
تبصره ـ كليه عمليات طراحي و اجرا با مشاركت و همفكري مردم صورت ميگيرد.
بودجه تهيه طرح هادي از منابع زير تأمين و هزينه ميگردد:
الف ـ اعتبارت بنياد مسكن انقلاب اسلامي
ب ـ اعتبارات پيشبيني شده در قانون بودجه هر سال.
تبصره ـ تخصيص بودجه تهيه و طرح و چگونگي هزينه آن توسط دفتر مركزي بنياد تعيين ميگردد.
منبع: آيين نامه اجرايي تهيه و تصويب طرحهاي هادي روستايي بر اساس ماده 7 اساسنامه بنياد مسكن