در هنگام کار ممکن است اصطلاحاتی به گوشتان بخورد که با آن ها آشنا نیستید ما سعی کرده ایم تا در این مقاله اصطلاحات ساختمانی را برحسب حروف الفبا معرفی می‌کنیم:
الف
- آبخور : فرو بردن آجر در آب به منظور گرفتن گرد و خاک آن.
- آبچک: شیاری که در سنگ جهت ریزش آب اعمال میشود.
- آتش بند: سیستم های محافظت در مقابل آتش. آتش بند برای عایق بندی بازشوها و اتصالات در برابر آتش استفاده می شوند
- آجر نیمه (چارک): نصف آجر گویند و از رایج‌ترین اصطلاحات ساخت‌وساز است.
- آجرکم زده: یک پنجم آجر را گویند.
- آجر کلوک: یک چهارم از آجر را گویند.
- آجرگری: این آجری همان آجر فشاری یا آجر زبره است. آجری که از خاک رس پخته شده در کوره و به اندازه ۵*۱۰*۲۰ ساخته میشود و دیوار حمال به کار میرود.
- آجر سر زده:آجری که یک چهارم آن کم شده باشد.
- آجرکم زده:آجری که یک پنجم آن کم شده باشد.
- آجر کلوک:به یک هشتم از آجر کلوک گفته میشود.
- آستانه : پایین چارچوب که در بالاتر از کف قرار میگرد .
- آوارگاه : فاصله بین شانه تا محلی که طاق بر اثر بار زیاد فرو میریزد .
- آرگ (آرک): قوس تزئینی به منظور جداسازی دو فضا از یکدیگر .
- الوار: تیرهای بزرگی از چوب هستند که در ساختن سقف به کار برده می شوند. معمولا چوب های درختان پس از برش به کارخانجات برده و به قطعات مستطیلی با عرض و طول های مشخص بریده و خشکانده می شوند. در نهایت برای ساخت و ساز ارسال می شوند.
- انباره چاه : به فضایی که در قسمت پایین میله کنده شده به منظور جمع آوری فضولات انباره گویند .
- اندود کاه‌گل: نوعی ملات برای عایق‌بندی که در مناطق کویری استفاده میشود.
- اندود لیسه‌ای: پخش یک لایه سیمان با استفاده از ماله روی سطوح ملات سیمانی جهت رفع خلل و فرج و ترک‌های سطحی و ایجاد یک سطح صاف و یک‌دست.
- اندود تخته ماله‌ای: جهت جلوگیری از ترک خوردن و همچنین زیبایی نمای ساختمان سیمانی استفاده میشود.
- اندود شسته: ترکیبی از سنگ دانه‌های دانه‌بندی و پودر سنگ و سیمان سفید است که در نمای ساختمان به کار میرود.
- اندود موزائیکی : سنگ موزائیک نمره بندی شده را از هر رنگ که لازم باشد به هم به نسبت دلخواه مخلوط می کنند .
- اندود تگرگی : روکاری تگرگی را می توان با سنگ ریز و درشت نماسازی کرد .
- اندود اشکی : مصالح اجرای این اندود پودر و خاک سنگ و سیمان سفید یا سیمان رنگی است که با آب مخلوط کرده و ملات نرمی بدست می آید .
- اُتکا (ادکا): جهت تحمل نیروی برشی در سقف تیرچه بلوک به صورت یک طرفه یا دوطرفه قرار داده میشود.
- الاستیسیته: تعریفی از حالت کشسانی و انعطاف پذیری یک ماده.
- اورلب (اورلپ): همپوشانی کردن (معمولاً قرار دادن دو میلگرد روی هم و بستن آنها)
- آچار F: وسیله‌ای به شکل F برای خم کردن میلگرد (ساخت خاموت و موارد دیگر)
- اِگو: مجراهایی برای انتقال فاضلاب خانگی و صنعتی به تصویه خانه شهری را گویند.
- ازاره: سنگی است که در پای دیوارهای خارجی بین طاقچه و زمین به کار گرفته می‌شوند.
- اِسکوپ: بست فلزی از ورق گالوانیزه است که برای نگه داشتن سنگ پلاک استفاده میشود.
- ایزوگام: ورق قیراندود که با لایه‌هایی از پشم شیشه یا الیاف مصنوعی ساخته میشود.
ب
- باتال: نوعی ملات، مخلوط شن و آهک و سیمان
- باتارد: ملاتی متشکل از ماسه و آهک و سیمان
- بادگیر: سازه ای چهار ضلعی که ارتفاع آن از بالا ترین قسمت ساختمان بیشتر و جهت خنک کردن ساختمان های قدیمی تعبیه می شده
- بتن سبک: نوعی بتن که در از پوکه و مواد سبک دیگر جهت کاهش وزن ساختمان استفاده میشود.
- بتن الیافی: به اضافه کردن الیاف فولادی به مخلوط بتن معمولی جهت افزایش مقاومت فشاری به کار گرفته میشود.
- بتن مگر: بتنی با عیار ۱۵۰ کیلوگرم جهت نظافت و تسطیح سطح زمین و در زیر فونداسیون به ضخامت ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر اجرا میشود.
- بال تیر: به دو قسمت افقی تیرآهن گفته میشود.
- بلوکاژ (ماکادم): یکی دیگر از اصطلاحات ساخت و ساز بلوکاژ است که از لاشه سنگ و قلوه سنگ و بدون ملات جهت جلوگیری از نفوذ رطوبت از زمین به کف ساختمان تشکیل شده است.
- بادبند (مهاربندی): در ساختمانهای فلزی جهت مقابله با نیروی جانبی (زلزله و باد) از بادبند استفاده میشود.
- باغ شهری: به باغ‌های‌عمومی‌گفته‌می‌شودکه در متن شهر قرار دارند وعلاوه بر اینکه مورد استفاده “وقت آزاد” شهروندان قرار می‌گیرند، مواقعی به مثابه عنصر ارتباط دهنده بخشی از شهر به بخش دیگر عمل میکنند.
- برقطعه مالکیت یا بر زمین : قسمت یا قسمتهائی از حدود یک مالکیت که مجاور گذر قرار داشته باشد.
- بَندکشی: پر کردن درز بین کاشی، آجر و مصالح دیگر با استفاده از ملات یا چسب.
- بیس پلیت (صفحه ستون): صفحه ستون روی فونداسیون و زیر ستون فولادی جهت انتقال درست بار از ستون به پی اجرا میشود.
- بار زنده: بار موقت و در حال حرکت (افراد و وسایل داخل محیط) در ساختمان است.
- بار مرده: بار ثابت و غیرقابل حرکت (سقف، دیوارهای داخلی، دیوارهای پیرامونی) در ساختمان است.
- بولت: وسیله ای است که اتصال بین صفحه کف ستون با بتن را انجام میدهد.
- بندی:خرده آجر به ضخامت یک بند انگشت را بندی گویند.
- بیختن: الک کردن، دانه بندی کردن مصالح با غربال
پ
- پاکار : محل قرارگیری سقف روی دیوار در طاق ضربی را پاکار گویند .
- پانل گچی : ملات گچ پیش ساخته برای جداسازی و عایق صوتی حرارتی استفاده می شود .
- پوتر (تیر بتنی): اِلمان افقی در ساختمانهای فلزی که بار مرده و زنده سقف را به ستون منتقل می‌کند.
- پاگرد: محلی است که کاربر پس از پیمودن یک ردیف پله بر آن قدم می‌گذارد.
- پرلین: عنصری است طولی که برای حمایت ازسازه یا مواد اضافی روی سازه سقف ، به صورت افقی اجرا می شود.
- پیلوت : قسمتی از ساختمان هم سطح گذر که به صورت فضائی شامل ستونها و بدون دیوارهای جداکننده بوده و فاصله زیر سقف آن از گذر ۲۰/۲ الی ۵/۲ باشد .
- پی (فونداسیون): مهم‌ترین بخش یک ساختمان که باز سازه را به زمین منتقل می‌کند.
- پیشانی پله : قطعه ای عمودی که میان دو کف پله متوالی قرار دارد .
- پیوند: به انواع آرایش‌های آجرچینی (کله نما، راسته و موارد دیگر) دیوار گفته میشود.
- پیوند کله راسته : به آجرچینی که یک در میان بصورت کله و راسته چیده می شود .
- پوکه معدنی: سنگی است متخلخل با وزن مخصوص کمتر که از سرد شدن فعالیت‌های آتشفشانی حاصل میشود.
- پوکه صنعتی: پوکه صنعتی را از ذوب کردن خاک رس و تغییر حالت آن به دست می آورد .
- پوسته:خورده آجرهایی که به ضخامت ۷میلی متر تا تا ۵/۲ سانتی متر باشد.
- پولی: خرده آجر به ضخامت یک سکه که در طاق ضربی به کار می رود.
- پُله: محلی که در زیر دیوار آب از آن عبور می کند.
- پشته: همان انباری چاه جذبی.
- پکافته: دیوار داخلی که به دیوار اصلی متصل میشود.
- پلاستر: از اصطلاحات ساخت و ساز است که به اندود ملات ماسه سیمان به ضخامت ۳ سانتی‌متر پلاستر گویند.
- پلیت: ورق فلزی که در قسمت‌های مختلف سازه فلزی (اتصال بادبند به ستون و تیر) استفاده میشود.
- پوشش بتنی: کمترین فاصله بین آرماتور نصب شده و سطح بیرونی بتن است . پوشش بتنی محافظت از میله های فلزی مسلح در برابر خوردگی ، تهیه عایق حرارتی و تهیه تعبیه کافی برای میله های فولادی به عنوان آرماتور.
ت
- تفکیک : تقسیم یک قطعه مالکیت به چند قطعه مالکیت جهت استفاده واحد یا مختلف(عکس عمل تجمیع).
- تجمیع : ادغام چند قطعه مالکیت جهت استفاده واحد یا مختلف ( عکس عمل تفکیک )
- تسمه: ورق فلزی است که در مقاطع مربعی و مستطیلی است که در قسمت‌های مختلف ساختمان استفاده میشود.
- توجیه نقشه: منطبق کردن شمال جغرافیایی نقشه با شمال جغرافیایی محل
- تیر: عنصر افقی در ساختمان که بار را به ستون منتقل می‌کند.
- تیر لانه زنبوری: در جان تیرآهن سوراخ‌هایی به شکل لانه زنبور وجود دارد که برای عبور تأسیسات استفاده میشود.
- تیشه: ابزاری با یک دسته چوبی و تیغه فلزی است که برای برش و تخریب مورد استفاده قرار میگیرد.
- تخته ماله: ابزاری ساختمانی است که برای پهن کردن ملات و مسطح کردن سطح (کف، سقف یا دیوار) استفاده میشود.
- تاسیسات مکانیکی: به لوله کشی آب، گاز و فاضلاب در ساختمان گفته میشود.
- تاسیسات الکتریکی: به سیم کشی برقی و روشنایی ساختمان گفته میشود.
- تیغه: دیوارجداکننده فضای داخل ساختمان یا همان دیوار داخلی است.
- تنش: میزان بار وارده بر مساحت را گویند.
- تیشه : وسیله ای است برای تخریب های سبک در ساختمان .
- تگری : اندود ملات ماسه سیمان با استفاده از دستگاه مخصوص
- توفال : تخته ی باریک و نازکی که به زیر تیرهای سقف باربر کوبیده می شود
- تقه: سکوی در جلو خانه های قدیمی.
ج
- جرز:به ستون آجری که بعد از اتمام کار آجر کاری کنار دیوار به اندازه ۵۰ سانتی متر ساخته میشود.
- جوشکاری: اتصال قطعات فلزی با استفاده از حرارات بالا را گویند.
- جان تیر: به قسمت عمودی تیرآهن گفته میشود.
- جان پناه: دیوارهای اطراف پشت بام و دیوار بالکن است که حداکثر ۶۰ سانتی‌متر ارتفاع دارد.
- جک سقفی: عضو عمودی و غالباً فلزی است که برای نگه داری تیر و سقف کاربرد دارد.
- جزوَل : جوی گلی که آبهای قنوات بر روی سطح زمین در آن عبور می کند.
چ
- چتایی : نوعی گونی که در عایق بندی به همراه قیر استفاده می شود .
- چارک: یک چهارم آجر چهار گوش و یک دوم آجر قزاقی است.
- چهار دنگ: یکی از اصطلاحات ساخت و ساز است که به سه چهارم آجر چهار گوش گفته میشود.
- چارچوب: قابی که در آن درب توسط لولا باز و بسته میشود.
- چاله آسانسور: چاله‌ای برای قرارگیری کابین آسانسور با ارتفاعی مشخص در زیر کف ساختمان است.
- چاه جذبی: چاهی است که برای دفع فاضلاب سطحی به کار گرفته میشود.
- چاه ارت : بعد از کندن و قرار دادن میله مسی بعنوان انتقال دهنده برق ساختمان .
- چینه : دیواری که با ملات گل رس بصورت لایه ای اجرا می شود.
ح
- حریم اشراف : فضائی که بین سطوح فرضی با زاویه ۴۵ درجه نسبت به‌محوراصلی‌بنا ازجنوبی ترین نقطه منتهی الیه شرقی و غربی بنا قرار گیرد .
- حریم‌سایه‌اندازی : فضائی است فرضی که بین سطح زمین و سطح بازاویه۳۲درجه‌ازپائین‌ترین‌نقطه‌برمجازساختمان به سمت جنوب قرار میگیرد.
- حلقوه: اگر دیوار در حال اجرا طویل باشد، امکان شکم دادن ریسمان تحت وزن خود زیاد است! برای حل این مشکل، در وسط کار به اندازه یک آجر در مجاور ریسمان، ملات ریخته و پهن میکنند و یک آجر موقت را رو ملات می‌گذارند. سپس یک تکه کوچک کاغذ را از وسط تا زده و ریسمان را در میان آن می‌گذارند، کاغذ را روی آجر موقت قرار داده و تکه آجری را نیز روی کاغذ می‌گذارند. این کار از افتادگی ریسمان به سمت پایین جلوگیری می‌کند.
خ
- خرپا: مجموعه‌ای از چندین میله فلزی که دارای اتصالی مفصلی هستند و تشکیل شبکه‌های مثلثی شکل را می‌دهند.
- خرک: میلگردی است که مش بالا و پایین فونداسیون را جای خود قرار میدهد تا بتن‌ریزی انجام شود.
- خرپشته: اتاقک بالای راه پله در پشت بام را گویند.
- خمش: نیروی ممان که به صورت عمودی در طول عضوی طویل (مانند تیر) وارد می‌آیند.
- خاک‌ریز: تجمعی از خاک به منظور جلوگیری از ورود سیل است.
- خیز: مقدار ارتفاع خمیدگی یکی عضو طویل نسبت به محل افقی را گویند.
- خمیر: در معماری ، به معنای مایل سازی یاشیب دادن دیوار به داخل است. گاهی برخی معماران از این روش برای استحکام سازه ای استفاده می کنند .گاهی این روش برای اهداف تزئینی نیز استفاده می شود.
د
- دالان : فضای ورودی ساختمانهای قدیمی .
- داربست: مجموعه‌ای از میله‌های فولادی است که با استفاده بست به یکدیگر متصل می‌شوند تا افراد بتوانند در ارتفاع کار کنند.
- داکت: فضایی برای عبور لوله‌های تأسیساتی است.
- دستوره فرش:موزاییک هایی که برای مبنا قرار دادن فرش دور فضا تعبیه میشود.
- دست انداز پله: نرده‌ای که راه پله جهت جلوگیری از سقوط افراد استفاده میشود.
- دستک:همان ستون آجر است که معمولا۳۰*۳۰یا۴۰*۴۰ساخته میشود.
- دستک : عضوی در ساختمان فلزی برای تحمل نیروی پیش آمدگی ها .
- دیوار باربر: به دیوارهای پیرامونی ساختمانهای بنایی که در سیستم باربری نقش دارند را گویند.
- دیوار غیرباربر: از در سازه‌های تیر و ستونی، کلیه دیوار (پیرامونی و داخلی) در سیستم باربری نقشی ندارند.
- دیوار حایل: دیواری است که جهت پایداری در مقابل فشار جانبی خاک ساخته میشود.
- دکفراژ: یکی دیگر از اصطلاحات ساخت و ساز است که به باز کردن قالب‌ها اشاره دارد.
- درز انبساط: برای جلوگیری از انقباض و انبساط بین دو ساختمان (رطوبت یا تغییرات دما) درزی با این نام تعبیه میشود.
- درز انقطاع: برای جلوگیری از خطرات ناشی از ضربه بین دو ساختمان (نیروی زلزله) درزی با این اسم تعبیه میشود.
- دلیل گذاری: رج استاد یا رج اصولی است که برای تراز کردن کف با یک سطح مبنا مانند دیوار شناخته میشود.
- دوره : از این اصطلاح برای توصیف یک ردیف مداوم از سنگ تراشیده شده استفاده می شود که می تواند سنگ، آجر یا بلوک بتونی باشد . یک دوره می تواند چندین جهت و نوع مختلف داشته باشد.
- دورچینی سقف : دور تا دور سقف دو رج دیوار چینی انجام می شود که اصطلاحا دو رگه نیز می گویند .
- دوطاقه : سقف کاذبی که معمولا در فاصله ۶۰ سانتی از سقف اصلی زده می شود .
- دیاگرید : شبکه های توری مورب در تقاطع با تیرهای فولادی (که گاهی اوقات چوبی یا بتنی است) قرار دارند که به کاهش مقدار فولاد مورد استفاده در قاب های فولادی سنتی کمک می کند.
ر
- رابیتس: توری فلزی است که برای ایجاد سقف کاذب و نگهداری اندود گچی استفاده میشود.
- رمپ: ساده‌ترین مسیر ارتباطی بین سطح غیر هم تراز است.
- ریسمان کار: جهت تراز کردن در زمان دیوار چینی و بَندکشی استفاده میشود.
- رج: در زمان دیوارچینی (آجر یا بلوک سفال) به هر ردیف افقی رَج گفته میشود.
- رگلاژ: تسطیح، آماده سازی و هموارسازی سطوح بعد از خاکبرداری را گویند.
- رکابی: میلگردی شکل U است که برای در امتداد نگهداشتن آرماتورهای طولی یا عمودی در بتن استفاده میشود.
- رامکا (پاشنه بتن): چهار عدد میلگرد است که به یکدیگر جوش شوند (یا با مفتول بسته می‌شوند) تا فاصله بین قالب تا میلگرد ستون که به پوشش بتن معروف است را مشخص کند.
- رو بنا: نما، آنچه با آن رویه دیواره های بنا را بپوشانند.
ز
- زهکشی: خشکاندن یا انتقال آبهای سطحی به محل مورد نظر را گویند .
- زنجاب: جهت تمیز کردن آجر از گرد و غبار و افزایش چسبندگی با ملات، آجر را به طور کامل در آب فرو می‌برند.
- زنبه :وسیله ای است داری دو دسته که در قدیم برای حمل ملات استفاده میشده.
- زیر بنا: به مجموع مساحت کلیه طبقات ساخته شده گفته میشود.
س
- ساندویچ پانل : از دو لایه فلز یا فایبرگلاس که بین آنها فوم پلی اورتان تزریق می کنند و به آنها ساندویچ پانل گویند.
- ساباط : محله ای از کوچه عبور که دارای سقف باشد
- سیپورکس: بلوک گچی که برای ساختن دیوار جداکننده یا سقف سبک به کار گرفته میشود.
- سقف: عنصری افقی است که طبقات یک ساختمان را جدا کرده و به عنوان پوششی برای محافظت از فضای داخل استفاده میشود.
- سقف کاذب: پوشش غیرباربر است که جهت کانال کشی و عبور تأسیسات در زیر سقف اصلی قرار میگیرد.
- سپتیک تانک: مخزن سرپوشیده‌ای که به منظور جمع‌آوری فاضلاب خانگی و آبهای زائد ساخته میشود .
- سیتکا: یکی از اصطلاحات ساخت و ساز است که به آرماتور طولی که در بتن (ستون، تیر یا فونداسیون) قرار میگیرد، اشاره دارد.
- سیرکولاسیون: استفاده حداکثر از یک فضا. همچنین فضاهایی که در ساختمان از 100 درصد آن استفاده می شود. در یک ساختمان دو سیرکولاسیون عمودی و افقی وجود دارد. عمودی که شامل پله ها، آسانسورها و لامپ استفاده می شود و افقی شامل راهرو است.
- ستون: عضو عمودی که بارهای ساختمان را به پی منتقل می‌کند.
- سازه: مجموعه‌ای از عناصر مانند تیر، ستون و پی است که وظیفه انتقال بار به زمین را بر عهده دارند.
- سطح مشرف : سطوحی از ساختمان که در حریم اشراف ساختمان دیگری قرار گیرند .
- سنجاقی: برای تقویت مقاومت برشی خاموت‌ها و اتصال کامل بین میلگردهای طولی و خاموت استفاده میشود.
- سیم آرماتوربندی: به نام مفتول هم مشهور است که برای اتصال میلگردها به یکدیگر استفاده میشود.
- سیتکا:میلگردهاییکه در آرماتور بندی جهت جلوگیری از نیروی کششی تعبیه میشود.
- سنگ قلوه :سنگ هایی که در رود خانه غلتیده اند و گوشه های تیز آنها صاف شده است .
- سنگ لاشه :سنگ هایی که به صورت نا منظم و گوشه دار وجود دارند .
- سنگ قواره : اگر گوشه های تیز سنگ لاشه را با پتک یا چکش بگیرند سنگ قواره بدست می آید .
- سنگ بادبر (مالن) : سنگی شکل گرفته ای است که تقریبا بصورت مکعب مستطیل تراش خورده است .
- سنگ چینی :مختلط سنگ و ملات : مانند لاشه چینی است با این تفاوت که بین سنگ ها است .
- سنگ پلاک : سنگ برش خورده ای با سطح صیقلی که در نما استفاده می شود .
- سیمای شهـر: حس و ادراک از فضاهای شهری که بر مبنای الگو، ساختارهای کالبدی و اجتماعی و شکل شهر در فرآیند زندگی جمعی و فردی‌به‌صورمختلف القا می‌گرددتعریف‌سیمای‌شهررا به‌دست‌میدهد.
- سیمان پزی کلینگ: ایجاد فعل و انفعالات شیمیائی بوسیله حرارت بین مواد متشکله آن تا مواد بصورت دانه‌هائی به درشتی فندق در آید به این دانه‌ها که در حرارت عرق کردن تشکیل می شود در اصطلاح سیمان‌پزی کلینگ می گویند.
- سیمان پرتلند: رایج‌ترین نوع سیمان مصرفی در دنیا با فرمول حدود۶۵% آهک CAO ، حدود ۲۰% سیلیس SIO۲ ، حدود ۶% اکسید آلومینیوم AL۲O۳ ، حدود ۴% اکسید منیزیم MGO ، و حدود ۳% انیدرید سولفرو SO۳ و چند درصد نیز مواد دیگر.
- سیمان پرتلند نوع ۱: سیمان معمولی برای کلیه ساختمانهای بتن آرمه از قبیل پل، تونل، کانالهای آب وراه سازی در استفاده از سیمان پرتلند نوع ۱ باید دقت شود که ساختمان در معرض حمله سولفاتها از طریق خاک و آب قرار نگیرد.
- سیمان پرتلند نوع ۲ : نوعی سیمان که در مواقعی که حمله سولفاتها نسبتا کم است مورد استفاده قرار میگیرد.
- ساختن کانالهای فاضلاب به دلیل کمتر بودن درجه حرارت هیدرا تاسیون این نوع سیمان نسبت به نوع ۱ در مواقعی که بتن ریزی در هوای گرم صورت می گیرد استفاده از این نوع بتن پیشنهاد می گردد.
- سیمان پرتلند نوع ۳ : این نوع سیمان زود گیرتر بوده و در مواقعی که می باید قالبهای بتن زودتر شود و یا از قطعه ریخته شده زودتر استفاده گردد از این نوع سیمان استفاده می شود.
- سیمان پرتلند نوع ۴ : از این نوع سیمان به علت ایجاد کمترین مقدار حرارت هیدروتاسیون در بتن‌ریزی‌های حجیم مانند سدها مصرف می شود.
- سیمان پرتلند نوع ۵ : از این نوع سیمان فقط در زمانی که قطعه ساخته شده در معرض حمله شدید سولفاتها قرار می گیرد استفاده می شود.
- سیمان انبساطی: سیمانی که در موقع سخت شدن ازدیاد جحم پیدا کرده و برای آب بندی آب انبارها و استخرها مورد استفاده قرار می گیرد.
- سیمان طبیعی: سیمان سیلیکاتهای آلومینیوم، این نوع سیمان بوسیله آسیاب به پودر تبدیل شده و آنرا با هیدرات کلسیم مخلوط می نمایند و از آن ملات آبی به دست می آورند.
- سیمان آهنگدازی: سیمانی نسبتا نا مرغوب که از تفاله سربار و کوره های ذوب آهن به دست می آید.
- سیمان چاه کنی: نوعی سیمان که در گرمای زیاد سخت می شود و در صنعت نفت مصرف دارد.
- سیمان واتر پروف: اگر به سیمان محلول های صابونی فلزی اضافه گردد بتن تهیه شده از این سیمان مقاومت بیشتری در مقابل نفود آب دارد.
ش
- شفته آهک: ملات و دوغات آهکی را گویند. شفته‌ریزی آهک یکی از روش‌های رایج تقویت خاک بستر است.
- شمشه: ابزار بنایی است که برای تراز و صاف کردن سطوح استفاده میشود.
- شمشیری پله: تیرآهن زیر پله را گویند .
- شِکرگاه (شکن گاه): فاصله بین پاکار و شانه را شِکرگاه گویند.
- شمع: برای تحمل بار تیر و سقف استفاده میشود. همچنین از این اصطلاح برای شمع‌زنی در خاک‌های سست به عنوان پایه ساختمان نیز استفاده میشود.
- شناژ: برای اتصال بین پی‌های منفرد به یکدیگر با استفاده از آرماتور و بتن کاربرد دارد.
- شاه تیر: سقف‌های یک طرفه، بار خود را به تیرهای اصلی یا شاه تیر منتقل میکنند.
- شلنگ تراز: برای ترازیابی دو سطح یا دو نقطه که با سطح ارتفاعی مختلف استفاده میشود.
- شانه قوس :محلی که قوس در اثر بار زیاد ترک بر می دارد شانه قوس گویند .
- شیپ لپ: نوعی تخته یا پانل های چوبی ارزان قیمت است که روی کناره های انبارها ، آلاچیق ها و … استفاده می شود.
ص
- صفه : قسمت پذیرایی ساختمان های قدیمی .
- صحن: همان حیاط خانه است.
ط
- طاق ضربی : اجرای سقف بین دو تیرآهن و قرار دادن آجر با ضربه روی ملات گچ خاک .
ع
- عایق پتویی : عایقی از پشم سنگ ، پشم شیشه و چوب پنبه در ضخامت ۱۰۰ میلیمتر برای عایق حرارتی استفاده می شود .
- عرض پله : فاصله بین گونه های پله را عرض پله می گویند .
غ
- غوری گل : گل سفت لگد مال شده را غوری گل گویند .
ف
- فرغون: ابزاری برای حمل مصالح ساختمانی است.
- فارسی بُر: برش با زاویه ۴۵ درج را گویند.
- فونداسیون: قسمتی از سازه که نیروها را از ستون به زمین انتقال میدهد.
ق
- قرنیز: اغلب قطعه‌ای سنگی است به صورت نواری باریک در پای دیوارهای داخلی جهت جلوگیری از آسیب دیدگی به دیوار استفاده میشود.
- قلاب: برای مهار کردن دو میلگرد استفاده میشود.
- قالب فلزی: ورق هایی فلزی لبه دار که به هم متصل شده و قالب های موقت یا ثابتی می شوند که درون آن ها بتن یا مواد مشابه می ریزند.
- قطعه‌مالکیت : قطعه‌زمین‌دارای‌حدود مشخص و سند مالکیت رسمی .
- قید موازی:قطعه فلزی که از تسمه ۹میلی متر برای وصله دوIPE بکار میرود.
ک
- کانت : خطی مورب یا زاویه دار از یک سطح است. میتوانید آنرا لبه ی پلان یک ساختمان در نظر بگیرید. این روش از طراحی در معماری باروک به شدت استفاده می شد تا احساس تداوم را به ترکیب القا کند.
- کرسی چینی: چیدن چند رج آجر روی پی را گونید.
- کُرُم بندی: یکی دیگر از اصطلاحات ساخت و ساز کُرم بندی نام دارد. این کار برای تعیین مقدار ضخامت و تراز کردن اندود گچ و خاک، با ملات نوارهایی عمودی در طول دیوار یا کف اجرا میشود.
- کرپی : وسیله اتصال ورق های موجدار (ایرانیت) به لاپه ها
- کلاهه : فاصله بین تیزه تا محل تمام شدن آوارگاه
- کف سازی: به مراحل اجرای کف با مصالح مختلف اعم از موزاییک، سرامیک، سنگ و مصالح دیگر را کف سازی گویند.
- کُرُم دلیل: کرمی که در گوشهای از کار به عنوان نقطه مبنا در شیب‌بندی استفاده میشود
- کمچه گرد: برای پهن کردن ملات برای دیوار چینی یا کف استفاده میشود.
- کمچه چهار گوش: برای سیمان کاری و پلاستر کاربرد دارد.
- کَوَل : کول لوله های سیمانی و استوانه ای شکل است که به هنگام حفر چاه های آب و فاضلاب برای جلوگیری از ریزش آن در چاه قرار می گیرد.
گ
- گابیون: دیوار سنگی که دور تا دورش را با توری فلزی می‌پوشاند.
- گچ کشته: فرآیند مخلوط کردن مداوم گچ به مدت حداقل ۱۰ دقیقه جهت عدم خشک شدن سریع را گویند.
- گره ساده: این گره برای اتصال میلگردهای اصلی و فرعی در مِش افقی مانند سقف و فونداسیون جهت اجرای سریع استفاده میشود.
- گره صلیبی: در مواقعی که به علت استفاده از میلگردهای قطور تعداد نقاط اتصال کم است از این گره استفاده میشود.
- گره پشت گردنی: این گره آرماتوربندی در گوشه‌ها برای اتصال قوی بین میلگردهای طولی و خاموت کاربرد دارد.
- گره اصطکاکی: جهت جلوگیری از لغزش اتصال میلگردها به شبکه‌ها و صفحات قائم (شبکه دیوارهای بتن) از این گره استفاده میشود.
- گونه دودکش : به دیوار های طرفین دودکش که آنرا از فضای خارج جدا می سازد .
- گونه پله : سطح بغل پله را گونه می نامند .
ل
- لب پله : پیش آمدگی کف پله از پیشانی لب پله نام دارد .
- لاشه چینی: با قواره کردن سنگ کوهی و قرار دادن آن به به صورت کله و راسته، عمل لاشه چینی را انجام می‌دهند.
- لچکی: ورق‌های ذوزنقه‌ای شکل که جهت اتصال تیر و ستون دور نبشی نشیمن به کار میرود.
- لیکا: بلوک‌های سیمانی سبک که در آن به جای سنگدانه معمولی از سنگدانه سبک رسی به نام لیکا استفاده شده است.
- لغاز (پشت بند): جهت جلوگیری از ناشاقول شدن دیوارها با طول پنج متر و بیشتر، پس از اجرا در هر چهار یا پنج متر یک پیش‌آمدگی به ضخامت ۱۱ سانتی‌متر از دیوار و به طول یک و نیم آجر (آجر فشاری) در طول دیوار ایجاد میشود.
- لوز: حالت و چسبندگی ملات
م
- میلگرد: فلز با مقطع گرد است که به صورت ساده و آجدار در بتن مسلح استفاده میشود.
- میلگرد انتظار: میلگردهایی که به اندازه ۵۰ تا۸۰ سانتی‌متر جه اتصال به ستون طبقه بالایی، از پی یا ستون بیرون می‌آید.
- ملات باتارد (حرام زاده): ملاتی است که از ماسه، سیمان، آهک و آب ساخته میشود.
- ملات ساروج: ملات ماسه، آهک، تخم و پُرزهای نوعی نی و خاکستر کوره‌های حمام است.
- منار : بناهای استونه ای شکل به ارتفاع حداقل ۲۰ متر .
- میله چاه : استوانه ای که اندازه قطر آن حدود ۹۰ سانتی متر است و به منظور رسیدن به قسمت آبکش حفر می شود.
ن
- ناخنک: زوائه کناره آجر و ملات
- نعل درگاه: تیری از بتن، چوب، آهن که در بالای درگاه (چارچوب درب) نصب میشود.
- نرمه کشی: از اصطلاحات ساخت‌وساز است که به لایه نازک یاز ملات ماسه سیمان یا پودر سنگ و سیمان به ضخامت پنج میلیمتر جهت زیرسازی گفته میشود.
- نیلینگ: نیلینگ یکی از روش های پایداری سازی گود است
و
- وال پست : کلافی است که در طولهای مشخص برای یکپارچه عمل نمودن دیوار بکار رفته و سبب درگیری دیوار با اسکلت و در نتیجه استحکام دیوار خواهد شد.
- ورق روسری:ورق فلزی که در اتصال خر پا روی تیر قرار میگیرد.
- ورق آکوستیک : ورقی برای عایق بندی صدا در ساختمان .
ه
- هواکش :مجرایی برای هدایت بوهای نا مطبوع.
- هشت گیر لا ریز و لابند دیوار: برای ادامه دادن دیوار در آینده دیوار را به طوری می چینند که در آینده دیوار با قسمت جدید کلاف باشد.
- هره :اگر آجر را به پهلو در کنار هم بگذاریم هره نامیده میشود.
- هرزاب : محل جمع آوری آب های سطحی در کوچه .
- هبلکس : یک نوع بتن متخلخل که در ساختمانها قابل استفاده و کاربرد دارد.مزایای آن مقاومت فشاری بالا و وزن پایین ، عایق گرما، سرما، صدا و مقاوم در برابر زلزله و قابل برش توسط اره می باشد.
ی
- یک رَگی کردن: چیدن اولین رج دیوار که این رج عامل تعیین‌کننده سایر رج‌های دیوار است.
- یوغ: وسیله چوبی است که چهار ضلع دارد که جهت نگهداری قالب به کار گرفته میشود.
- یخچال گلی : سازه ای مخروطی شکل که داخل آن گود است در قدیم به جای یخچال استفاده می شده.