امروزه باتوجه به تغییر نگاه مردم به علم و صنعت و وجود یک مکان فرهنگی مانند باغ کتاب در سطح جامعه ی کلان شهر تهران برای تامین نیازهای فرهنگی، اجتماعی و علمی الزامی می باشد. باتوجه به نیاز امروزه جوامع برای ترویج و تقویت مطالعه و بالا بردن سرانه ی مطالعه و کتابخوانی علاوه بر وجود کتابخانه های تخصصی، برپا شدن یک مجموعه ای به وسعت باغ کتاب با توجه به تناسبات معماری آن منطقه و فضاهای شهری الزامی می باشد.
باغ و کتاب
ایرانیان از دیرباز به ساختن باغ‌ها و باغچه در حیاط و اطراف بناها علاقهی خاصی داشتند، در نوشته‌های تاریخ نویسان یونانی حدود ۳۰۰۰ سال پیش، اطراف خانه‌های بیشتر ایرانیان را باغ‌ها احاطه کرده و باغچه‌هایی که در اطراف بنا می‌ساختند، بنابراین هنر باغ سازی یکی از کهن ترین هنرها نزد ایرانیان می باش. باغ در معماری ایرانی نماد آرامش و رنگارنگی و تامل است که منجر به ایجاد حسن مکان، آرامش درونی و روانی و نوعی ارتباط متقابل انسان و طبیعت می باشد.
کتاب یکی از عوامل ترویج سنتی فرهنگ، از یک سو آرامش و تأمل و خودآگاهی را در خود قرار می دهد و از سوی دیگر به لحاظ کثرت و تنوع بسیار گوناگون موضوعات، با دنیای رنگ ها و گونه‌گونی همراهی دارد. آرامش و در نتیجه تأمل و تفکر در پیوند با طبیعت شکل می‌گیرد و باور می‌شود.
حس مکان
حس مکان به معنای ادراک ذهنی مردم از محیط و احساسات کم و بیش آگاهانه از محیط خود است که شخص را در ارتباطی درونی با محیط قرار می‌دهد به‌طوری که فهم و احساس فرد با زمینه معنایی محیط پیوندخورده و یکپارچه می‌شود. این حس عاملی است که موجب تبدیل یک فضا به مکانی با خصوصیات حسی و رفتاری ویژه برای افرادی خاص می‌گردد. حس مکان علاوه بر اینکه موجب احساس راحتی از یک محیط می‌شود از مفاهیم فرهنگی مورد نظر مردم، روابط اجتماعی فرهنگی جامعه در یک مکان مشخص حمایت کرده و باعث یادآوری تجارب گذشته ودست یابی به هویت برای افراد می‌شود. (نوربرگ-شولز، کریستن (1975)، “معنا در معماری غربی”، انتشارات پراگر، نیویورک) از دیدگاه روانشناسی محیط، انسان به تجربه حسی، عاطفی و معنوی خاص نسبت به محیط نیازدارد. حس مکان مفهومی ارزشی برای شناسایی نمادها و المان‌های موجود در فضا است. احساساتی خودآگاه یا ناخودآگاه که می‌تواند تجربه ای با کیفیت را از بودن در یک فضا یا یک مکان داشت. در واقع حس مکان انتظارات و توقعات مخاطب از تجربه بودن در یک مکان یا یک فضای خاص دارای شخصیت متمایز و هویت مشخص است. جهت ایجاد یک حس مکان باید سه فاکتور مهم فعالیت، ساختار فیزیکی و معنا در نظر گرفته شود. از میان این سه فاکتور شاید مبهم‌ترین فاکتور عامل معنا در ایجاد یک حس مکان باشد.یورگسن و استدمن مفهوم حس مکان را متاثر از چارچوب مفهومی بزرگتری شامل پاسخ شناختی، عاطفی و رفتاری افراد نسبت به قرارگاه رفتاری می دانند که دارای ابعادی چون هویت مکانی، دلبستگی مکانی و وابستگی مکانی می باشد.
دیوید کانتر یکی از نظریه پردازان در مفهوم حس مکان در نظریه مکان خود، محیط های کالبدی را حاصل تعامل سه عامل کالبد، فعالیتی که در آن به وقوع می پیوندد، و تصوری که از وحدت مکان و فعالیت دریافت می شود، می شناسد. بنظر او حس مکان بر ارزش ها، نگرش ها و رفتار فردی و اجتماعی افراد در مکان تاثیر می گذارد، آن چنان چه افراد معمولا در فعالیت های اجتماعی باتوجه به میزان ادارک حس مکان شرکت می کنند که عاملی برای احساس امنیت، لذت و ادراک عاطفی افراد بوده و به هویت مندی افراد بود و احساس تعلق آن ها به مکان کمک می کند.
طراحی باغ کتاب متاثر از حس مکان
باتوجه به پایین بودن میزان سرانه مطالعه در کشور و همینطور در شهر تهران، که از دلایل آن می توان گرانی، کمبود زمان برای مطالعه، نقش مخرب دنیای مجازی در پر کردن اوقات فراغت و ضعف فرهنگی نام برد. برنامه ریزی برای رشد فرهنگ مطالعه و کتابخوانی یکی از ضرورت های جامعه ی امروز ما می باشد. ایجاد مکان، به معانی و باورهای انسان جسم و روح بخشیده و ارتباط عمیقی با انسان و ارتباط آن با محیط اطراف خود دارد. پرداختن به چگونگی ارتباط انسان با طبیعت به صورت محدود شده در حوزه منظر و شناساندن نوع ارتباط شکل گرفته، گام اولیه در بررسی مفهوم مکان است.
باغ کتاب تهران
باغ کتاب یک مرکز فرهنگی چند منظوره است که با هدف ترویج فرهنگ مطالعه و افزایش سرانه مطالعه کشور ساخته شده است و میزبان فضاهای نمایشگاهی با تمرکز بر نمایشگاه کتاب و سایر رسانه ها، پارک علم کودکان، گالری های هنری، تئاتر درام، سینما و سالن های نمایش، کافه ها و رستوران ها و همچنین سایر فضاهای باز است. شما می توانید به قسمت های مختلف نمایشگاهی، خرید، آموزشی، فرهنگی و تفریحی در باغ کتاب ۳ طبقه دسترسی پیدا کنید و از اوقات فراغت خود در اینجا لذت ببرید. یکی از جالب ترین مواردی که در باغ کتاب تهران پیدا خواهید کرد مجسمه ها و عناصر مختلفی است که در اطراف آن پراکنده شده اند و دنیای خیال و واقعیت را به هم نزدیک می کنند. آنچه هنگام ورود به باغ در نگاه اول توجه شما را به خود جلب می کند، اندازه فضای داخلی و خارجی آن است. وقتی به باغ کتاب می آیید، احساس می‌کنید وارد یک کتابخانه کلاس جهانی می‌شوید، نه یک کتاب فروشی. معماری خاص، قفسه های کتاب، اندازه فضا و امکانات رفاهی موجود در هر گوشه باغ کتاب توجه شما را به خود جلب می کند. ایده اولیه معماری فضاهای داخلی ساختمان، بر مبنای طراحی یک باغ تراس بزرگ برگرفته از باغ های سنتی ایرانی، شکل گرفته است. طراحی باغ غربی به نحوه ای است که می توان تداوم فضای داخلی بنا و مدولاسیون فضاها را در خارج ساختمان نیز مشاهده نمود و امکان گسترش فضاهای نمایشگاهی را از طریق مسیر اصلی پیاده به طول 550 متر در فضای باز بوجود می آورد. با توجه به شکل زمین و محدودیت های سایت فضاهای نمایشگاهی نمای غربی ساختمان از یک صفحه شیشه ای به ارتفاع ۱۴ متر در طول ساختمان شکل گرفته است که در مجاورت دریاچه ای به مساحت حدودی 2 هکتار واقع شده است. در مرکزساختمان امکان دسترسی به بام ساختمان از طریق مسیر عابر پیاده به نام “مسیر فرهنگ” برای عموم وجود دارد و نقش ارتباطی میان چندین ساختمان فرهنگی را داراست و در انتها به پل طبیعت در پارک طالقانی منتهی می شود. طراحی فضاهای ساختمان و چشم انداز آن بر مبنای ایده فضاهای انعطاف پذیر مدولار، شفافیت، با چشم اندازی از حرکت سیال بازدید کنندگان ادغام است.
