کمیسیون ماده 5 شهرداری یکی از کمیسیون های شهرداری است که وظیفه بررسی و تصویب نقشه طرح های تفصیلی شهرها را در هر استان بر عهده دارد. آن قسمت از نقشه‌های تفصیلی که به تصویب انجمن شهر برسد، برای شهرداری لازم‌الاجرا خواهد بود. تغییرات نقشه‌های تفصیلی اگر در اساس طرح جامع شهری مؤثر باشد، باید به تأیید شورای عالی شهرسازی برسد.
تبصره. شهرداری پایتخت از شمول این ماده، همچنین طرحهای تفصیلی موضوع بند ۳ ماده ۴ و بند ۴ ماده مذکور مستثنی خواهد بود.
وظایف کمیسیون
- بررسی و تصویب طرح های تفضیلی شهری
- بررسی و تغییرات طرح های تفضیلی شهری
چنانچه تغییرات نقشه های تفصیلی اگر بر اساس طرح جامع شهری مؤثر باشد باید به تأیید مرجع تصویب کننده طرح جامع (شورای عالی شهر سازی و معماری ایران یا مرجع تعیین شده از طرف شورای عالی) برسد.
طرح تفصیلی
طرح های تفضیلی در واقع جزئیات طرح های جامع را روشن می سازد. این طرح ها در سطح هر استان تهیه می شوند. کار تهیه و تنظیم طرح تفصیلی را مهندسین شهرساز بر عهده دارند. مهندسین مذکور طرح تفصیلی را براساس طرح جامع تهیه و آماده می کنند. طرح های تفصیلی و تغییرات بعدی آنها که حوزه عمل آنها صرفا در داخل محدوده طرح جامع مصوب شهر می باشد، باید طوری تهیه و تصویب شوند که با اهداف اصلی و عمده و اساس ضوابط مقرر در طرح جامع تناقضی نداشته باشند و در صورتی که مفاد طرح های مذکور با اهداف و رهنمودهای عمده طرح جامع که در مصوبات شورای عالی تعیین شده است، تناقض داشته باشد، پس از تایید شورای برنامه ریزی و توسعه استان و تصویب نهایی شورای عالی، اعتبار خواهد داشت.
تشخیص مغایرت با اساس طرح جامع در هر استان بر مبنای مصوبات شورای عالی شهرسازی به عهده دبیرخانه کمیسیون ماده 5 آن استان می باشد.
پیشنهاد تغییر در طرح تفصیلی باید دارای توجیه کافی بوده و دبیرخانه کمیسیون موظف است کلیه موارد را قبل از طرح، از حیث تکمیل بودن مدارک و صلاحیت طرح در کمیسیون مورد بررسی قرار دهد.
در صورت تصویب تغییرات پیشنهادی نقشه جدید تفصیلی عینا با همان مشخصات ترسیمی نقشه اصلی توسط دبیرخانه کمیسیون تهیه و جایگزین نقشه قبلی شده و یک نسخه از ان برای اجرا به شهرداری ارسال خواهد شد.
در بررسی تغییرات طرح تفصیلی باید کلیه ضوابط و معیارهای فنی و تخصصی مورد توجه قرار گرفته باشد. از جمله :
- احراز ضرورت تغییر در طرح ؛
- پیشنهاد زمین مناسب به عنوان جایگزین از حیث مساحت و محل وقوع در هماهنگی با طرح جامع چنانچه تغییر مربوط به کاربری های عمومی باشد؛
- رعایت حقوق مکتسب اشخاص ؛
- نحوه تامین خدمات و تاسیسات زیر بنایی شهری و امکان اصلاح و جا به جایی شبکه های موجود .
اعضای کمیسیون ماده 5
- استاندار (یا معاون عمرانی او) ریاست کمیسیون
- شهردار شهر ذیربط
- نماینده وزارت مسکن و شهرسازی
- نماینده وزارت جهاد کشاورزی
- نماینده سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی
- نماینده شورای اسلامی شهر
- نماینده سازمان نظام مهندسی متخصص در معماری یا شهرسازی بدون حق رای
از مدیرعامل آب و فاضلاب استان و مدیرکل حفاظت محیط زیست استان و مدیرکل دفتر فنی استانداری مربوط برای شرکت در جلسات کمیسیون، بدون حق رأی دعوت به عمل خواهد آمد.
کمیسیون ماده 5 تهران
تبصره های 3 و 4 قانون تأسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در این باره مقرر داشته اند: «در مورد شهرتهران معاونین ذی ربط وزراء مسکن و شهرسازی، کشور، نیرو، جهاد کشاورزی و معاونین رؤسای سازمان های حفاظت محیط زیست و میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و شهردار تهران(رئیس کمیسیون) و همچنین رئیس شورای اسلامی شهر تهران بدون حق رأی ، اعضاء کمیسیون می باشند.محل دبیرخانه این کمیسیون در شهرداری تهران خواهد بود. جلسات کمیسیون با حضور اکثریت اعضاء رسمیت یافته و تصمیمات کمیسیون حداقل با چهار رأی موافق معتبر است. در صورت فقدان شورای اسلامی شهر در تهران، نماینده وزیر کشور و در سایر شهرها نماینده معرفی شده از سوی استاندار به جای رئیس شورای اسلامی شهر در کمیسیون ذی ربط شرکت خواهد نمود.»
شکایت از کمیسیون ماده 5
کمیسیون ماده 5 معمولاً تصمیماتی اتخاذ می کند که تأثیرات جدی در وضعیت تراکم ساختمان ها و سطح اشغال و کاربری دارد بنابراین گاهی مصوبات آن در تعارض با حقوق مالکانه افراد قرار می گیرد و این موضوع موجب می شود افراد اقدام به شکایت از مصوبات کمیسیون نمایند. عمده شکایات مطروحه علیه کمیسیون 5 از نظر صلاحیتی در صلاحیت دیوان عدالت اداری است. زیرا کمیسیون از جمله مراجع اداری و دولتی است و از طرفی کمتر وضعی رخ می دهد که دعوی علیه کمیسیون 5 جنبه بیطرفانه داشته باشد که البته در این حالت در صلاحیت دادگاه های عمومی است