آبچک
مقدار بیرون زدگی برای ریزش آب که زیر سنگ زده می‌شود.
آبخور
فرو بردن آجر در آب به منظور تمسز کردن و گرفتن گرد و خاک آن .
آجر گری
آجری که از خاک رس پخته و در کوره به اندازه ۵×۱۰×۲۰ ساخته می شود که در دیوار حمال کاربرد دارد.
آجر کم زده
آجری که یک پنجم آن کم شده را آجر کم زده می گویند.
آجر کلوک
به یک هشتم از آجر کلوک می گویند.
آجر نیمه (چارک)
نصف آجر را چارک می نامند.
آجر سرزده
آجری که یک چهارم آن کم شده را آجر چارک می گویند.
آجر سفال
خاک رس که در قالب‌هایی سوراخ دار ریخته و در کوره به جهت پخت در می آیند و برای دیوارهای جداکننده ساخته می‌شود.
آجر رسی
متشکل از سیلیکات‌های آلومینیم به شکل مکعب مستطیل که در قطعات نازک به جهت استفاده درتیغه مورد استفاده قرار می گیرد.
آستر
لایه اول و نسبتاً نازک که با یکی از انواع ملات‌ها اجرا می شود.
آستانه
پایین چارچوب که بالاتر از کف است می نامند.
آرگ (آرک)
قوس تزئینی برای جداسازی دو فضا از یکدیگر.
آوارگاه
فاصله بین شانه تا محلی که طاق بر اثر بار زیاد فرو خواهد ریخت آوارگاه نام دارد.
ابليز
ابلیز به خاکی گفته می شود که از ترکیب سه خاک شن، خاک های گیاهی (گیاخاک) و گل و لای بدست آمده است.
اندود کاه گل
از انواع ملات ها است که برای عایق بندی ساختمان استفاده می‌شود.
اندود لیسه ای
از انواع اندود که برای زیرسازی عایق‌های رطوبتی مانند قیرگونی و بدنه حوض کاربرد دارد.
اندود تخته ماله‌ای
از انواع اندود که در نمای ساختمان، سقف، دیواره آبریزگاه مانند سقف حمام مورد استفاده قرار می گرفته است.
اندود شسته
از انواع اندود که در نمای ساختمان کاربرد داشته و با توجه به مواد مصرفی رنگ‌های متنوع و زیبایی به ساختمان خواهد داد.
اندود موزائیکی
سنگ موزائیک نمره بندی شده را از هر رنگ که لازم باشد به هم، به نسبت دلخواه مخلوط می‌کنند.
اندود تگرگی
از انواع اندود که برای روکاری آن می‌توان با سنگ ریز و درشت نماسازی کرد.
اندود اشکی
از انواع اندود که متشکل از پودر، خاک سنگ، سیمان سفید یا سیمان رنگی که با آب مخلوط شده و ملات نرمی را ایجاد می کند.
اسپیسر
قطعات پلاستیکی یا بتنی که برای جلوگیری از چسبیدن میلگرد به قالب ها از آن استفاده می شود.
انباره چاه
به فضایی که در قسمت پایین میله کنده می شود تا فضولات انباره را جمع آوری کند.
اِزاره
سنگی که در پای دیوارهای خارجی ساختمان قرار گرفته می شود.
اِگو
فضاهایی برای انتقال فاضلاب خانگی و صنعتی به شبکه تسویه خانه.
ایرانیت
ورقهای موج دار از جنس سیمان که برای پوشش سقف کارخانجات و انبارها استفاده می شود.
ایزوگام
ورقهای قیر اندود که با لایه‌هایی از پشم شیشه یا الیاف مصنوعی می باشد.
بتانه
نوعی خمیر که بیشتر استفاده از آن در شیشه است.
اسکوپ
به بست هایی از جنس فلزی که برای نگه داری سنگ پلاک از آن بهره می برند.
اضافات
هر نوع اقدامی که سطح ناخالص طبقات را اضافه نماید اعم از این که اضافات در داخل ساختمان صورت گیرد و یا در مجاورت آن یا در ارتباط با آن در قطعه زمین مربوط به ساختمان.
بتن الیافی
از اختلاط بتن معمولی و الیاف فولادی که به طور یکنواخت در بتن پخش و باعث افزایش مقاومت فشاری بتن در آن شده و در جاده سازی و محوطه سازی کاربرد دارد.
بَرِ اصلاحی
آن قسمتی از قطعه زمین که مشرف به گذر بوده و از قسمت عمق لازم به عقب نشینی است.
بندکشی
پُر کردن درز بین کاشی، آجر و… با استفاده از ملات های مخصوص.
بندی
خرده های آجر به ضخامت و ابعاد یک بند انگشت را می نامند.
بستر جذبی
فضا یا دستگاهی که آب فاضلاب غیر مفید را به آب مفید جهت مصرف غیر آشامیدنی تبدیل می کند.
بارسنگ
مقدار بیرون زدگی سطح نمای سنگ را نسبت به بر آن می گویند.
بَرزه
برزه، به کلیه رفتار ها و اعمالی که برای تهیه یک نقشه یا ماکت نیاز است انجام دهیم، گفته می شود.
بلوکاژ
برای جلوگیری از ورود رطوبت به کف ساختمان زیر آن قلوه سنگ پر می شود که به آن بلوکاژ می گویند.
پوکه معدنی
سنگی که متخلخل با وزن مخصوص کمتر از یک است.
پوکه صنعتی
متشکل از ذوب کردن خاک رس و تغییر حالت آن بدست می‌آورند.
پوسته
به آجرهایی که به ضخامت ۷ میلیمتر تا ۲/۵ سانتیمتر باشد پوسته می گویند.
پاکار
محل قرارگیری سقف روی دیوار در طاق ضربی است. محل شروع قوس از ستون یا دیوار را می نامند.
پانل گچی
ملات گچیکه به صورت پیش ساخته برای جداسازی و عایق صوتی حرارتی استفاده می‌شود.
پوتر بتنی
نعل درگاه بتنی همراه با میلگرد که به اشکال خاص و معینی ساخته می‌شود.
پَخ
ماننده قاعدۀ مثلث متساوی الاضلاعی می باشد که دو ضلع آن از دو گذر و طول آن در دستور نقشه قید شده، تشکیل شده است.
پرزانته
به نحوه ارائه یک طرح یا پروژه معماری اتلاق می شود. این طرح معمولا شامل نقشه هایی است که در آن جزئیات و اطلاعات به صورتی که در عکس زیر مشاهده می کنید، مشخص است.
پُله
فضایی در زیر دیوارکه آب از آن عبور می‌کند.
پشته
به انبارهای چاه جذبی پشته می گویند.
پولی
خرده های آجر به ضخامت و ابعاد یک سکه که در طاق ضربی به کار گرفته می شد.
پلاستر
به اندود ملات ماسه سیمان به ضخامت ۱ سانتیمتر می گویند.
پیوند
به مدل های مختلف و آرایش‌های شناخته شده ی آجرچینی دیوارها اطلاق می‌شود.
پیوند کله راسته
به آجرچینی که یک در میان بصورت کله آجر(عرض) و راسته آجر(طول) چیده شود.
پوستۀ طرح
حد گذر و یا کاربری‌های خاص که در تعیین بر و کف ملاک عمل هستند.
پیشانی پله
قطعه ای عمودی که میان دو کف پله پشت هم قرار دارد.
توجیه نقشه
تطبق دادن شمال جغرافیایی نقشه با شمال جغرافیایی محل.
تیزه
محل طلاقی دو نیمه قوس است.
تگری
اندود ملات ماسه سیمان و پاشیدن آن با استفاده از دستگاه مخصوص.
تخته ماله
وسیله‌ای برای پهن کرن ملات با ظرافت بسیار کم در صنعت ساختمان.
تفنگ هیلتی
وسیله‌ای برای پرچ که فشنگ مخصوص دارد در ساختمان به کار گرفته می شود .
توفال
تخته‌ی باریک و نازک که به زیر تیرهای سقف باربر نصب می شود.
تقه
به سکوهایی که در قدیم در جلوی خانه‌ها می ساختند می گویند.
جزوَل
ابرو های گِلی که آبهای قنات بر روی سطح زمین در آن عبور می‌کردند.
جرز
به ستون آجری که بعد از اتمام کار، کنار دیوار به اندازه ۵۰ سانتی متر ساخته می‌شود جرز می گویند.
چارچوب
قابی که در به آن لولا نصب شده و روی آن باز و بسته می‌شود.
چینه
دیواری که با ملات گِل رس بصورت لایه لایه ساخته می شود.
چاه جذبی
چاهی که برای دفع فاضلاب های سطحی می کنند.
چاه اِرت
بعد از کَندن و قراردادن میله مسی در پی ساختمان قرار می دهند که به عنوان انتقال دهنده برق کاربرد دارد.
چتایی
مدلی ازگونی که در عایق بندی به همراه قیر استفاده می‌شود.
خرک
وسیله‌ای که با خاموت ساخته و در زیر آرماتور در کف قالب قرار میگیرد تا بتن زیر آرماتور وارد شود.
خاکریز
به قسمتی که در آن خاک ها را جمع کرده برای جلوگیری از ورود سیل به قسمت های مختلف.
خط مسیر پله
خطی که نشان دهنده مسیر پله است.
خرپشته
اتاقک بالایی پله که محل دسترسی به بام است
دکفراژ
باز کردن قالب‌ها را پس از اتمام کار دکفراژ گویند.
دستوره فرش
موزائیک‌هایی که برای محور قرار دادن فرش دور فضا تعبیه خواهند شد.
دیوار باربر
دیواری که در ساختمان وظیفه انتفال بار سقف را دارد.
دیوار غیر باربر
دیواری که به منظور جداسازی فضاها از هم مورد استفاده قرار می گیرد.
دالان
به فضای ورودی اصلی ساختمان‌های قدیمی دالان می گویند.
دستک
در ساختمان فلزی عضوی که برای تحمل نیروی پیش آمدگی ها طراحی می شود، دستک می نامند.
دورچینی سقف
دور تا دور سقف دو رج دیوار چینی انجام می‌شود که به اصطلاح آن را دو رگه می نامند.
درز انقطاع
برای جلوگیری از خطرات ناشی از ضربه‌ی زلزله و … در بین دو ساختمان تعبیه می گردد.
درز انبساط
برای مقابله با انقباض و انبساط در بین دو ساختمان تعبیه می گردد.
دو طاقه
سقف کاذب که در فاصله ۱۱ سانتیمتری از سقف اصلی زده شود.
داکت
فضای خالی مکعبی شکل برای عبور دادن و مخفی کردن لوله‌های تأسیساتی و….
دیوار حائل
دیواری که به منظور پایداری در مقابل فشار جانبی خاک مورد استفاده قرار می گیرد.
دست انداز پله
قسمت هایی که برای جلوگیری از سقوط و خطرات ناشی از آن استفاده می‌شود.
رامکا
بتنی که برای نگه داشتن قالب‌ها می‌ریزند.
رگلاژ سطح
به آب پاشی و پوشیدن خاک روی سطح مختلف رگلاز سطح می گویند.
رومی
محلی در آن سقف‌ها هلالی بصورت نیم دایره دارند.
ریسمان کار
وسیله‌ای که برای در راستا قرار دادن دیوار مورد استفاده قرار میگیرد.
رج
به هر ردیف آجر در محور افقی آن یک رج می گویند.
ریشه در کُرسی چینی
به عرض کرسی که از هر طرف دیوار باربر، بین ۵ تا ۳۱ سانتیمتر بیشتر می گیرند تا توزیع وزن دیوار، در سطح بزرگتری از پی انجام گیرد.
رابیتس
مدلی از توری که به منظور نگه دارنده اندود در مقاطع با سطح نچسب و صیقلی کاربر دارد.
رویه
لایه‌ای که روی لایه آستر با انواع ملات های نرم پوشانده می شود.
رمپ
ساده‌ترین وسیله ارتباطی دو سطح غیر تراز.
زنبه
وسیله‌ای که دارای دو دسته برای حمل ملات استفاده می‌شده است.
زنجاب کردن
برای تمیز کردن آجرها و چسبندگی بهتر به ملات به آن آب می زنند.
زهکشی
به خشکاندن یا انتقال آبهای سطحی به محلی مورد نظر زهکشی گویند.
سپتیک تانک
مخزن سر پوشیده برای جمع آوری آبهای زائد.
سیتکا
میلگردهایی که در آرماتور بندی برای جلوگیری از نیروی کششی در نظر گرفته می شوند.
ساباط
به قسمت هایی از فضای گذر که بخشی از خانه ها بر روی آن می ساختند ساباط می گویند.
سیم گچ
از اختلاط ملات های گچ و سیمان بدست می آید.
سیپورکس (هبلکس)
از انواع آجرهای گچی که برای ساخت دیوار جداکننده یا سقف سبک به کار می‌رود.
سیمنت تایل
مدلی از موزائیک که ملات آن با دقت ساخته شده و ویبره خواهد شد.
ساندویچ پانل
متشکل از دو لایه فلز یا فایبرگلاس است که بین آنها فوم پلی اورتان تزریق می شود.
سنگ چینی مختلط سنگ و ملات
مانند لاشه چینی است.
سنگ قلوه
سنگ‌هایی که در رودخانه غلتیده و گوشه‌های تیز آنها صاف شده باشد را سنگ قلوه می گویند.
سنگ لاشه
سنگ‌هایی که بصورت نامنظم و گوشه دار هستند.
سنگ قواره
اگر گوشه‌های تیز سنگ لاشه را با پتک یا چکش بکوبند سنگ قواره ایجاد می شود.
سنگ بادبر (مالن)
سنگ شکل گرفته‌ای که تقریباً بصورت مکعب مستطیل تراش می خورد.
شیب بندی بام
برای هدایت آب در بام به ناودان شیبی ایجاد می شود که به آن شیب بندی می‌گویند.
شیشه خور
به قسمتی از در که شیشه در آن قرار گرفته و ثابت می شود شیشه خور می گویند.
شومینه
وسیله‌ای تزئینی که به منظور گرم کردن واحد های ساختمان از آن استفاده می کنند.
شلنگ تراز
وسیله‌ای برای اصلاح و قرار دادن دو نقطه با فاصله نسبتاً زیاد.
شمشه ملات
وسیله‌ای که برای هموار و پخش کردن ملات است.
شانه قوس
محلی که قوس در اثر بار زیاد ترک بر خواهد داشت.
شِکرگاه (شکنگاه)
فاصله بین پاکار و شانه ستون یا دیوار را می گویند.
شمسه
قوطی‌های چهار ضلعی که پشت آن بوسیله گچ پر خواهد شد.
شفته آهک
ملاتی متشکل از آهک، خاک و دانه‌های سنگی و آب در پی‌ها و کفسازی استفاده می‌شود.
صفه
به قسمت پذیرایی در ساختمان‌های قدیمی صفه می گویند.
صحن
به حیاط خانه در قدیم صحن گفته می شد.
طاق ضربی
اجرای سقف بین دو تیرآهن و قراردادن آجر با ضربه روی ملات گچ و خاک را طاق ضربی می گویند.
عایق پتویی
عایقی متشکل از پشم سنگ، پشم شیشه و چوب پنبه در ضخامت ۳۱۱ میلیمتر که برای عایق حرارتی مورد استفاده قرار می گیرد.
عرض پله
فاصله بین گونه‌های پله را می گویند.
غوری گِل
گل سفتی را که لگد مال می کنند را غوری گل گویند.
فارسی بُر
برش قطعات و…. بصورت ۰۵ درجه را فارسی بر می گویند.
قالب بنایی
قالبی که برای کارهای کوچک از آجر و گِل ساخته شده است.
قید موازی
قطعه‌ای فلزی که از تسمه ۱ میلیمتر برای وصله دو IPE مورد استفاده قرا می گیرد.
کلان پایه
کلان پایه، ستون های بلندی هستند که بر زیر سازه و پیکره های گوناگون سوار می شوند تا آن ها را استوار سازند. کلان پایه ها همچنین می توانند زیر پایه های دیگر نیز نصب شوند.
کوَل
برای جلوگیری از ریزش انباره چاه داخل آن را گول طراحی می کنند.
کمچه گرد
برای پهن کردن ملات روی دیوار برای آجرکاری و فرش کف.
کمچه چهار گوش
وسیله‌ای برای سیمان کاری و انجام پلاستر.
کُرُم بندی
با استفاده از ملات‌های مختلف نوارهایی به عرض ۳۱ سانتیمتر در یک راستا با فاصله معین ایجاد می‌کنند که با آن کُرُم گویند.
کُرُم دلیل
کرمی که در گوش ها برای مبنا در شیب بندی قرار داده می شود.
کرپی
وسیله اتصال ورقهای موجدار (ایرانیت) به هم و لاپه‌های مختلف را کرپی می نامند.
کلاهه
فاصله بین تیزه تا محل تمام شدن آوارگاه را کلاهه می نامند.
کرسی چینی
چیدن چند رج آجر روی پی اختلاف که ارتفاعی بین سطوح داخلی و خارجی بوجود می‌آورد می نامند.
کنجی
اتاق قسمت انتهای ساختمان‌های قدیمی که ارتفاع آن حداکثر دو متر بوده است.
کف پله
سطح فوقانی پله یعنی جایی که پا قرار خواهد گرفت
گابیون
دیوارهایی که بصورت سنگی اجرا شده و دور آنها تورهایی مهار می‌کنند تا مقاومت و یکنواختی بیشتری بدست بیاورند
گچ بتونه صنعتی
برای اتصال صفحات گچی پیش ساخته به هم وسایر قسمت ها استفاده می‌شود.
گونه پله
سطح بغل پله را می‌نامند.
گونه دودکش
دیوارهای اطراف دودکش که آن را از فضای خارج متمایز می‌سازد.
لاشه چینی
سنگ کوهی که با پُتک شکل می دهند و به صورت کله وراسته روی هم قرار گرفته می شود.
لب پله
پیش آمدگی کف پله از پیشانی لب پله است.
لچکر
ورقهای ذوزنقه‌ای که برای اتصال تیر و ستون دور نبشی نشیمن مورد استفاده قرار می گیرد.
مسنی
به ارتفاع طبقه همکف از کف کوچه با خیابان می گویند.
میلگرد یکسر گونیا
میلگردی که یک سر آن زاویه ۱۱ درجه را تشکیل می دهد.
ملات باتارد
از اختلاط ملات ماسه، سیمان و آهک بدست می آید.
ملات ساروج
از اختلاط ملات ماسه، سیمان، تخم مرغ و سیفال ریز بدست می آبد.
منار
بناهای استوانه‌ای شکل به ارتفاع حداقل ۲۰ متر که جهت نشان دادن مساجد، مسیر و.. ساخته می شدند.
مقیاس
به میزان، تناسب، مقیاس نقشه، نسبت اندازه‌های ترسیم شده به اندازه‌های واقعی را مقیاس می نامند
مواد مضاف بتنی
موادی که خاصیت بتن تازه را تغییر می‌دهد.
میله چاه
استوانه‌ای که قطر آن حدود ۱۱ سانتیمتر است و به منظر رسیدن به قسمت آبکش حفر می کنند.
نبش
محل اتصال دیوارهایی که ۹۰ درجه باشد نبش می گویند.
نورگیر
محلی که برای تامین نور در ساختمان ایجاد می شد.
نرمه کشی
لایه ای نازک از ملات ماسه سیمان یا پودر سنگ و سیمان به ضخامت پنج میلیمتر را می گویند.
نشیمن تیر
برای اتصال تیر به ستون مورد استفاده قرار می گیرد.
ورق آکوستیک
ورق هایی از جنس عایق بندی صدا که در ساختمان کاربرد دارند.
ورق روسری
ورق فلزی که از اتصال خرپا روی تیربه وجود می آید.
هشتگیر لاریز و لابند دیوار
برای ادامه دادن دیوار آنرا به گونه ای می سازند که در آینده دیوار با قسمت جدید کلاف شده باشد.
هره
به نحوه چیدمان آجر ها از پهلو هره می گویند.
هرزاب
به محل جمع آوری آبهای سطحی در کوچه و خیابان های قدیمی هرزاب می گویند.
یوغ
وسیله ی چوبی که چهار ضلع داشته و دور قالب ستون جهت نگهداری قالب کاربرد دارد.
یک رجی کردن
چیدن اولین رج دیوارها که عامل تعیین کننده سایر رج‌های دیور است.
یخچال گِلی
سازه‌ای به شکل مخروط که داخل آن گود می باشد که در قدیم به جای یخچال از آن ها بهره می بردند.