اهمیت اجرای صحیح اجزای غیرسازه‌ای در سال های گذشته به‌واسطه آسیب‌های ناشی از وقوع زلزله‌های اخیر بیش از پیش نمایان شده است. وال پست یکی از مهمترین اجزای غیرسازه است که عدم اجرای آن میتواند باعث آسیب‌های جانی و مالی فراوانی در پروژه‌ها شده و همچنین نحوه عملکرد سازه را نیز تحت تأثیر قرار دهد. در مقاله پیش رو مطابق دستورالعمل پیوست ششم استاندارد ۲۸۰۰ ویرایش چهارم به بررسی این المان می پردازیم.
معرفی وال پست
از وال پست (Wall Post) به عنوان نگهدارنده دیوار نیز یاد میشود. این عضو غیر سازه ای سه وظیفه مهم دارد:
- نگهداری دیوار در برابر بارهای جانبی (باد، زلزله و … ) و انتقال این نیروها به اعضای سازه ای (هیچ نقشی در تحمل نیروهای زلزله ندارد فقط انتقال دهنده است)
- پذیرش تغییرمکان دیوار و جلوگیری از تغییر شکل خارج از صفحه‌ی دیوارهای غیر سازه‌ای
- عدم آسیب به اعضای سازه ای
- یکپاچگی و همبستگی دیوار
ازآنجا که وال پست وظیفه دارد که درگیری دیوار با اسکلت سازه را ایجاد کند تا در صورتی که باد و زلزله رخ داد مانع ریزش دیوار شود، اگر مهندس ناظر ضوابط اجرای وال پست دیوار را طبق نقشه‌های ساختمانی اجرا نکند، در صورت وقوع زلزله و ریزش دیوار مهندس ناظر یکی از مقصرین خواهد بود.
انواع وال پست:
معمولا وال پست ها در ساختمان به 2 نوع استفاده میشود :
- وال پست قائم (وادار)
- وال پست افقی (تیرک)
مطابق پیوست 6 آیین نامه 2800 در دیوارهاي با طول بیشتر از 4 متر باید از عضو قائم با مقطع فولادي به عنوان تکیه یا بتنی گاه جهت مهار خارج از صفحه دیوار (وادار) استفاده نمود. اما مطابق بند 7-5-3 آیین نامه 2800 حداکثر طول مجاز هر دیوار غیر سازه ای بین دو کلاف قائم، نباید از 6 متر یا 40 برابر ضخامت آن بیشتر باشد. وال پست قائم در زمانی که دهانه شما بزرگ باشد از روی تیر طبقه پایین به زیر تیر طبقه بالا در دهانه جوش می شود.
در دیوارهاي با ارتفاع بیش از 3.5 متر باید با استفاده از عضو افقی با مقطع فولادي یا بتنی (تیرك) استفاده نمود.
لبه های قائم تمام دیوارهای غیر سازه ای باید مهار شوند.
لبه های فوقانی (افقی) دیوار غیر سازه ای که در تمام ارتفاع ادامه ندارد باید با کلاف فولادی یا ناودانی نمره 6 یا معادل مقطع بتن مسلح یا چوبی که به دیوار سازه ای یا کلاف های احاطه کننده دیوار غیر سازه ای متصل باشد، مقید گردد.
وال‌پست میتواند از جنس فلزی یا بتن آرمه باشد ولی در اکثر موارد به دلیلی راحتی و سرعت اجرا از وال‌پست فلزی دوبل نبشی یا سپری استفاده میشود.
نحوه ی اجرای وال پست
وال پست ها به روش های مختلفی، اما اکثرا به صورت تیر و ستون طراحی و اجرا می شوند برای ساختن وال پست فلزی دو عدد نبشی 4، 5 ویا ۶ را به کمک میلگرد به ضخامت دیوار می دوزند و سپس کل اجزاء را ضدزنگ زده و توری مرغی می کشند و دیوارهای غیر سازه ای و جداگرها (تیغه ها) را داخل آن مهار می کنند.
این وال پست ها می بایست بصورت مناسبی به المان های سازه ای طرفین مهار گردد. از این روی در اسکلت فلزی با جوشکاری وال پست به تیر و ستون فلزی و در اسکلت بتنی با کاشت صفحه ای فلزی (با بصورت جاساز شده و یا بصورت رول بولت شده) و جوشکاری این صفحه، وال پست مهار می گردد. بهتر است که در هنگام ساخت وال پست، دهانه ی آن ۱ سانتی متر بیشتر از ضخامت دیوار مربوطه در نظر بگیریم تا تیغه کاملا داخل دیوار قرار بگیرد.
در قسمت هایی که وال پست در کنار ستون قرار می گیرد باید وال پست با ستون یک فاصله ی حدودا ۴ تا ۵ سانتی متری داشته باشد تا در هنگام وارد شدن بارهای جانبی از جمله زلزله ستون فشار جانبی به دیوار وارد نکند، لازم به ذکر است که این فاصله خالی را باید با مصالح نرم مانند یونولیت و یا مصالح انعطاف پذیر پر کنیم.
نحوه اجرای وال پست قائم
وادار باید به نحو مناسبی به کف سازه با اتصال به صورت مفصلی متصل شود ولی اتصال آن در زیر تراز سقف باید در راستاي داخل صفحه به صورت کشویی باشد تا امکان جابجایی درون صفحه دیوار فراهم شود. در دیوارهاي خارجی روي سطح وادار باید به وسیله پشم سنگ ضد رطوبت براي عایق بندي پوشانده شود و بر روي آن یک لایه مش الیافی یا رابیتس براي جلوگیري از ترك خوردگی نازك کاري اجرا شود.
نحوه اجرای وال پست افقی
نحوه اجراي تیرك به این صورت است که تیرك باید به صورت کامل بر روي دیوار بنشیند و بار ثقلی دیوار فوقانی نباید به تیرك منتقل شود. اتصال انتهاي تیرك به ستون نیز باید به صورت نشیمن با قابلیت جابجایی در راستاي دیوار باشد. برای گیرداری بیشتر وال پست افقی، در فواصل ۱ تا ۱.۵ متر با استفاده از میلگرد آجدار نمره ۱۴ و یا بالاتر، آنها را به سازه سقف متصل می کنند.
براي اینکه جداسازي دیوار از قاب سازه اي به نحو مناسب انجام شود، نیاز به اجراي وادار انتهایی براي نگه داشتن تیرك میباشد (جهت عدم ایجاد مانع براي تغییر شکل تیر در ناحیه مفصل پلاستیک وادار انتهایی باید حداقل در فاصله یک متري از بر ستون باشد).
روش هاي اتصال وال پست به دیوار
- استفاده از انکربولت،
- اجرای تسمه دور ستون،
- اتصال دیوار به ستون به واسطه استفاده از میلگرد،
- مهار دیوار به واسطه تعبیه میلگرد در داخل ستون ها،
- استفاده از میلگرد در کف برای مهار دیوار،
- مهار دیوار از طریق عبور میلگرد در داخل سوراخ قالب ها
- اجرای وال پست به عنوان جان پناه
اجراي نعل درگاه و نصب پنجره
مطابق پیوست ششم آیین نامه 2800، براي بازشوهاي بزرگتر از 2.5 متر، نیاز به اجراي وادار و نعل درگاه در کنار بازشو میباشد. در بازشوهاي کوچکتر از این اندازه ، در صورتیکه از چهارچوب فلزي مناسب که پاسخگو ي بارهاي وارده باشد استفاده شود و المانهاي مسلح کننده دیوار به قاب متصل شوند (میتوانند جوش داده شوند.) ، احتیاجی به تعبیه وادار در کنار بازشو نمی باشد ، در غیر اینصورت باید براي این دهانه ها نیز وادار تعبیه نمود.
نکات مهم در کنترل اجرای وال پست:
اجرای بیس پلیت در زیر وروی تیر بتنی و در محل اجرای وال پست، قبل از بتن ریزی سقف.
در صورتیکه قبل از بتن ریزی بیس پلیت اجرا نشود ، حتما باید پلیت ها را توسط رول بولت به تیر ها از بالا و پایین، متصل نماییم. به هیچ عنوان نباید برای نصب پلیت ها به جان تیرها، از میخ های فولادی 3 سانتی که توسط دستگاه میخکوب (تفنگ هیلتی) نصب می شوند استفاده کرد.
کنترل اندازه ابعاد داخلی ساختمان قبل از جوشکاری وال پست ها،تا بعد از دیوارچینی، این مورد دردسر ساز نشود.
کنترل شاغول بودن و همراستایی افقی وال پست ها در هر طبقه باید توسط ریسمان کشی
انجام جوشکاری وال پست توسط فرد صاحب صلاحیت جوشکاری.
کنترل عدم اتصال وال پست به ستون جهت جلوگیری از تغییر سختی ستون.
اجرای وال‌پست‌ها به علت سختی و مقاومت ذاتی آنها که در سازه تأثیرگذار خواهد بود بایستی در طراحی سازه مدنظر قرار گیرد. با توجه به اینکه در اکثر موارد میانقاب‌ها در مدلسازی و طراحی سازه در نظرگرفته نمی‌شوند، می‌بایست به نحوه اجرای آنها در ساختمان نیز دقت نمود تا با جداسازی کامل از سازه اصلی، در هنگام وقوع زلزله سختی اضافه‌ای به سازه اعمال نشود.
