با توجه به اینکه در مقالات دیگر با سایر ماشین آلات حوزه عمران آشنا شدیم در اینجا با دستگاه هایی آشنا می شویم که کاربردهای عام تری دارند. مانند:
- تراكتورها
- بوژي
- تریلی
- جرثقیل
- جرثقیل دروازه ای
- جرثقیل کابلی
- وینچ
- کمپرسورهوا
- بادبزن تهویه
- اسکای کلایمر
برای آشنایی با سایر ماشین آلات از لینک های زیر استفاده کنید:
تراکتورها
یکی از مهمترین ماشین آلات راهسازی و ساختمان سازی تراکتور بوده که دارای کاربردهای متعددی است. هدف اولیه تراکتور به جلو راندن یا کشیدن اقسام بارها است. بر روی تراکتور انواع لوازم مکانیکی را می‌توان نصب کرد. لوازمی از قبیل بیل‌های مکانیکی، ریپرها، انواع تیغه‌ها، دکل‌های لوله گذار جانبی، کج بیل‌ها، نهرکن‌ها وغیره. به علاوه از تراکتور استفاده‌های دیگری هم می‌کنند نظیر کشیدن اسکریپر، واگن و غیره. تراکتورها از موتورهای دیزل که معمولاً توربو شارژ هستند، نیرومیگیرند و در انواع استاندارد و دنده اتوماتیک موجود هستند. همچنین کنترل آنها به صورت کنترل هیدورلیک و دنده اتوماتیک است. تراکتورها بر دو نوع کلی چرخ زنجیری و چرخ لاستیکی هستند.
تراکتور های چرخ زنجیری
تراکتورهای چرخ زنجیری انواع مختلفی دارد. این تراکتورها معمولاً برحسب اندازه وزن و قدرت طبقه بندی میشوند. در بسیاری از پروژه‌ها مقدار وزن تراکتور چرخ زنجیری مهم است زیرا مقدار حداکثر نیروی کششی که یک دستگاه تراکتور می‌تواند به وجود آورد بدون توجه به قدرت تولیدی موتورآن به حاصل ضرب مقدار وزن در ضریت کشش سطح جاده‌ای که روی آن کار می‌کنند محدود است. وجود زنجیره‌ها باعث می‌شود که تراکتور بتواند در زمین‌های با مقاومت فشاری کم و قدرت کششی مناسب فعالیت داشته باشد.
تراکتور چرخ لاستیکی
تراکتور چرخ لاستیکی از این جهت ساخته شده که سرعت بیشتری در کشیدن و هل دادن اسکریپرها و کارهای نظیر آن داشته باشد. این نوع ماشین‌ها در انواع دوچرخ و چهارچرخ وجود دارد. نوع دوچرخ آن حتماً باید با یک ماشین دیگر نظیر اسکریپر کار کند تا بتواند تعادل خود را حفظ کند. نوع چهارچرخ آن در دو نوع یک دیفرانسیل و دو دیفرانسیل موجود است. با این همه آسیب پذیری لاستیک‌های این ماشین‌ها در موقع کار در زمین‌های دارای سنگ‌های تیز که باعث بریده شدن لاستیک می‌شود. استفاده از آن را در این نوع زمین‌ها محدود می‌کند. البته زنجیرها‌ی سیمی مخصوص جهت حفاظت لاستیک‌ها وجود دارد که می‌توان بر ازدیاد اصطحکاک لاستیک‌ها با سطح زمین آنها را بکار برد.
بوژی
مهمترين ماشين حمل محموله هاي فوق سنگين بوژي است. به دليل تعدد چرخ ها اين ماشين به هزارپا نيز معروف است . هرگاه ابعاد و وزن محموله (مخازن فوق سنگين، آب شيرين كن هاي صنعتي بسيار بزرگ، بويلرها و غيره) به گونه اي باشد كه جابجايي آن با ماشين هاي حمل و نقل معمولي ممكن نباشد. هرگاه قدرت كشنده براي حمل محموله ها كافي نباشد، مي توان از چندين كشنده با هم براي حمل محمولـه هـا اسـتفاده نمـود . تعداد محور های بوژی متغیر می باشد. به طوری که هرچه بار سنگین تر باشد، برای توزیع نیروی وزنی بهتر، تعداد محور ها بیشتر و بالعکس، برای بارهای سبک تر می توان از تعداد محور های کمتری استفاده کرد. بوژی ها تنها حرکت نمی کنند، بلکه یک تیم از متخصص فنی تا مسئولین و نمایندگان پروژه و یا ارگان ها حضور دارند و حد اقل توسط دو خودرو در جلو و عقب بوژی، اسکورت می شوند. عبور بوژی از تونل یا پل ها دارای محدودیت هایی است. بوژي ها داراي عرض مرسومي هستند كه در جاده ها امكان عبور داشته باشند. در مواردي كه عرض محمولـه طـوري باشـد كـه عرض يك بوژي جوابگو نباشد، ميتوان بوژي ها را به صورت موازي در كنار هم قرار داد. در اين حالت به نحوه اتصال بوژي ها سـايد باي سايد گفته ميشود.
تریلی
تريلي ها از جمله ماشين آلات سنگين استفاده شده در فعاليت هاي عمراني هستند كه عمدتاً براي حمل و نقـل كـالا، مصـالح و مايعات به صورت هاي مختلف به كار مي روند. قدرت و ظرفيت بالاي تريلي در حمل بار باعث بكارگيري آن در طيف وسيعي از فعاليت هاي حمل و نقـل جـادهاي شـده اسـت. حمل انواع مصالح (سيمان، فولاد و غيره)، حمل سوخت و ساير مايعات، حمل انواع قطعات پيش سـاخته فلـزي، حمـل ماشـين آلات سنگين عمراني از قبيل بيل مكانيكي، لودر، بولدوزر و غيره توسط انواع مختلفي از اين ماشين صورت ميگيرد .
تقسیم بندی تریلی ها براساس نوع کاربرد آنهاست مثلا تريلي هاي حمل ادوات سنگين، تریلی مخزن دار، تریلی های چادردار، کانتینربر، تریلی کمپرسی.
جرثقیل
جرثقیل ها برای جابجایی مصالح و تجهیزات در پروژه های صنعتی و عمرانی مورد استفاده قرار میگیرند. تشکیل شده از اطاق فرمان و یک تیر بلند مشبک و قلب جرثقیل، معمولاً برای باند کردن اجسام سنگین و حرکت دادن آنها بکار می‌رود. با اتصال دستگاه‌های مختلف به انتهای تیر مشبک بلند جرثقیل، می‌توان از استفاده‌های دیگری نمود. جرثقیل‌ها هم بر دو نوع مکانیکی و هیدرولیکی هستند. که امروزه بیشتر هیدرولیکی هستند. جرثقیل متحرک، تلسکوپی، کامیونی، معلق، چرخ زنجیری، دروازه ای، بوم شبکه ای، بازویی، بازویی ستونی، تاور کرین، وینچ تک پل و دوپل.
جرثقیل دروازه ای
عمده موارد استعمال اين جرثقيل ها مربوط به نيازهاي جابجايي مواد در مكانهايي مثل بنادر، مراكز تخليـه بـار و بـارگيري كـالا و انبارهاي روباز ميباشد كه اشكال زير تعدادي از انواع اين ماشينها در كاركرد بيان شده را نمايش ميدهد. اما كاربرد جرثقيلهاي دروازهاي در پروژه هاي عمراني در موارد خاصي مثل باز و بسته كردن دريچه سدها، احداث و عمليات ريـل گذاري، حمل بعضي ماشين آلات در ارتفاع زياد، توسعه سيلوها، مونتاژ محصولات پيش ساخته بتني مي باشد كه معمولاً ارتفاع حمل، تناژ و سرعت حمل و نيز طول دهانه توسط كارفرما تخمين زده ميشود و به شركت سازنده جهت طراحي ارايه ميگردد .
جرثقيل كابلي
جرثقيل كابلي سيستمي است براي حمل افقي و عمودي مصالح و تجهيزات توسط يك شاريوت (ارابه) متحـرك كـه روي يـك كابل اصلي كشيده شده بين دو پايه (ثابت يا متحرك در بالاي كوه جناحين دره و محور سد) حركت ميكند. جرثقيل كابلي يك ابزار شناخته شده اي در سد سازي بوده و يكي از بهترين وسيله هاي انتقال مصالح و تجهيـزات روي سـايت پروژه ميباشد. جرثقيل هاي كابلي از نظر ايمني نسبت به جرثقيل برجي و كاميوني داراي مزايـاي زيـادي مـيباشـد .
وینچ
وينچ به قرقره يا درامي فولادي گفته ميشود كه داراي قابليت حركت چرخشي با قدرت زياد بوده و امكان اتصال يك كابـل بـه قرقره را فراهم ميكند كه با چرخش قرقره اين كابل به دور آن پيچيده مي شود. اين تعريف ممكن است قرقره هاي داخلـي موجـود در برخي ماشين آلات نظير جرثقيل ها و لودرها را نيز در بر بگيرد ولي اصطلاح وينچ به وسيله اي اطلاق ميشـود كـه قـدرت خـود را بـه خارج ماشيني كه آنرا حمل مي كند، منتقل ميكند. وينچ ها براي كاربردهاي مختلف كه نياز به تامين نيروي كشش وجـود دارد مـورد استفاده قرار ميگيرند از قبيل پاكسازي زمينها، كشيدن اسكريپرها، بلند كردن اجسام و امثال آن . اسـتفاده از وينچ هـا بـراي كشـيدن اسكريپرها زماني كه زمين مورد نظر ماسه اي و سست باشد مطلوبيت بيشتري پيدا ميكند. عموما وينچ هايي كه بر روي ماشين هاي ديگري از قبيل تراكتورها و كاميون ها نصب مي شـوند، نيـروي خـود را نيـز از آنهـا تـامين ميكنند. ممكن است كه اين وينچ ها در جلو و يا عقب اين ماشينها نصب شوند كه استفاده از آنها در جلوي ماشين متداول تـر اسـت. انواع وینچ به دریایی، هیدرولیک، سکوهای نفتی، کشنده کشتی، بنادر، کششی، دوطرفه، پرتابل، معدنی و برقی تقسیم میشوند. وينچ ها از لحاظ روش تامين قدرت مورد نياز خود به انواعي به شرح زير تقسيم ميشوند:
تامين قدرت به صورت مستقيم از موتور ماشين ميزبان : در اين روش يك ميله از موتور ماشين حامل وينچ، نيروي محركه را به جعبه دنده وينچ ميرساند و در آنجا به وسيله يكسري چرخدنده اين نيرو كنترل شده و به قرقره مورد نظـر مـي رسـد. ايـن نـوع از وينچ ها ميتوانند درون محفظه موتور جاسازي شوند و يا اينكه با فاصله از آن قرار گيرند.
وينچ هاي هيدروليكي: انواع مختلفي از وينچها و در كاربريهاي متفاوت ممكن است داراي يك پمپ هيدروليكي و مجموعـه موتور براي تامين نيروي محركه خود باشند. اينچنين موتوري داراي جعبه دنده براي تنظيم سـرعت مـيباشـد و در صـورت طراحـي مطلوب ميتواند عملكرد رضايت بخشي داشته باشد
وينچ هاي الكتريكي: اين نوع از وينچها نيروي خود را از باتري ماشين حامل خود نظير تراكتور و كـاميون تـامين مـي كننـد و معمولا در كارهاي كوچكتر به كار گرفته ميشوند و ظرفيت آنها در حدود چهار تن و يا كمتر ميباشد. اين واحدها بصـورت متـراكم و كم حجم بوده و كمترين مشكل را در هنگام نصب ايجاد مي كنند و از نظر قيمت نيز به صـرفه هسـتند . مشـكل اصـلي ايـن نـوع از وينچ ها اين است كه يك باتري خوب و كامل ميتواند حداكثر نيروي بيشينه اي را براي يك دقيقه فراهم كند.
وينچ هاي دستي : وينچ هاي داراي اهرم دستي ممكن است در مـواردي كـه هزينـه اسـتفاده از وينچهـاي خـود كـار توجيـه اقتصادي نداشته باشد مورد استفاده قرار گيرند و يا اينكه در محلهايي مورد استفاده قرار گيرند كه ماشين آلات امكان دسترسي به آنجا را نداشته باشند. اين نوع از وينچها در ظرفيتهاي دو، پنج و پانزده تن ساخته ميشوند و دو نوع اول آن بيشتر مورد استفاده است.
کمپرسور هوا
کمپرسور هوا یک ماشین سبک است که به عنوان منبع قدرت مرکزی برای انواع ابزارهای هوایی در نظر گرفته می‌شود. کمپرسور هوا حجم گاز را کاهش می‌دهد؛ در حالی که فشار و گرما را افزایش می‌دهد. فشار و حرارت تولید شده، کاربردهای صنعتی و زیرساختی فراوانی دارد.
دو منبع اصلی قدرت برای یک کمپرسور هوا، گاز و برق است. کمپرسور هوا مجهز به گاز در مناطقی که منبع برق وجود ندارد؛ استفاده می‌شود. در حالی که کمپرسور هوای برقی برای مناطقی مناسب است که نیروی برق داشته و کمبود نیروی گاز دارند.
بادبزن تهویه
در مرحله حفاري، در جبهه كار پيشروي تونل آلودگي هاي مختلفي از جمله گازهاي حاصل از آتشباري و گرد و غبـار وجـود دارد . بنابراين براي اينكه بتوان پيشروي تونل را ادامه داد، بايد جبهه كار را تهويه كرد . در حالت كلي تهويه تونل ها در مرحله حفاري تحت عنوان تهويه فرعي انجام ميگيرد. بدين منظور در دهانه تونل، بادبزني نصب ميشود و به كمك لوله اي كه از دهانه تونـل تـا جبهـه كار ادامه دارد، هوا را به داخل تونل ميفرستند و يا هواي آلوده را از طريق آن بيرون مي كشند. بادبزن هايي را كه براي تهويـه جبهـه كار تونل ها به كار ميبرند، از نقطه نظر نيروي محركه به دو دسته بادبزن هاي با موتور هواي فشرده و بـادبزن هـاي بـا موتـور برقـي تقسيم ميكنند. هر يك از اين دو دسته خود ممكن است از نوع محوري يا شعاعي باشند.
اسکای کلایمر
کلایمر یا همان داربست های معلق که در ایران به آنها بالابرنما یا قندوله هم میگویند، نوعی خاص از سیستم های بالابر هستند که باری دسترسی به ارتفاع و روی سطح بیرونی ساختمان ها برای نماسازی ساختمانهای بلند نصب میشوند. از این دستگاه جهت دسترسی ایمن به ارتفاع در ساختمان‌ها، برج‌های بلند، سازه‌های نیروگاهی (مانند کولینگ‌ها)، سازه‌های پالایشگاهی (مانندمخازن نفت و گاز)، سیلوها، دیواره سدها و نیز درون شفت سدهای بتنی، دیواره و زیر پل‌ها، تابلوهای تبلیغاتی بزرگ، درون پاسیوهای ساختمان‌ها مورد استفاده می‌شود.
دستگاه بالابرنما معمولا از یک کابین مدولار، به همراه دو عدد وینچ کشنده مخصوص دستگاه بالابر و یک جفت ترمز block stop ساخته شده است. تابلو برق هدایت دستگاه‌های بالابرنما، چهار رشته سیم بکسل مخصوص هستند که به یک جفت سازه نگهدارنده بالای ساختمان متصل شده‌اند و سازه‌های بالای ساختمان اغلب به وسیله وزنه‌های آهنی یا بتنی مخصوص که به آنها نگهدارنده میگویند در روی پشت بام فیکس میشوند تا در اثر افزایش وزن سقوط نکنند.
