نحوه‌ی استفاده از یک ملک یا ساختمان، که بر مبنای طرح تفصیلی شهرداری و بر اساس چگونگی استفاده از آن ساختمان و فعالیت‌های شهری اطراف آن مشخص می‌شود، کاربری ساختمان گویند. در ادامه به بررسی انواع کاربری ها می پردازیم

کاربری مسکونی :
کاربری مسکونی، در مورد بنایی صدق می­کند که برای سکونت است و افرادی در آن زندگی می کنند و یا درباره زمینی است که این پتانسیل را دارد.
این نوع از املاک نیز سه گونه اند :
آپارتمان:به تعدادی واحد مسکونی که در یک یا چند ساختمان واقع شده و از نظر راه پله ، ورودی اصلی و گاهی پارکینگ و حیاط ، مشترک هستند آپارتمان می­گوییم.
ویلایی: شامل ساختمانی یک یا چند طبقه که از نظر ورودی اصلی ، حیاط و هر نوع تأسیساتی مستقل بوده و با ساختمان دیگری مشترک نباشد می­گردد.
زمین مسکونی:زمینی است که هنوز در آن ساخت و سازی صورت نگرفته اما مجوز ساخت واحد مسکونی برای آن از شهرداری، اخذ گردیده یا می توان برای آن چنین مجوزی از شهرداری دریافت نمود.
کاربری کشاورزی :
زمین های با این کاربری نیز بر دو نوعند: زمین زراعی و باغ.
زمین زراعی:زمینی را که در آن محصولات زود بازده ( یک یا نهایتاً دو ساله ) مثل گندم ، ذرت ، انواع صیفی جات و …،کشت می شود را شامل می­گردد.این نوع زمین ها اکثراً در روستاها یا شهرهایی که قبلاً روستا بوده و بعداً بزرگ شده و تبدیل به شهر شده اند ، وجود دارند.
باغ:در این نوع کاربری ( و تعریف ) به زمینی که دارای درخت ( اغلب میوه ) باشد باغ، گفته می­شود.گاهی واژه ی «مشجر» را نیز می بینید یا می شنویدکه به معنای«دارای درخت» است ( زمین مشجر= زمین دارای درخت ) که در همین مورد، قابل ذکرند.
کاربری اداری:

ساختمان هایی که به عنوان دفاتر اداری مانند دفتر خرید و فروش به ثبت می رسند. تفاوتی که با مراکز تجاری دارند عدم حق نصب تابلو در این واحدهاست و فقط مخصوص کارهای دفتری هستند.

کاربری اداری – دولتی :
شامل موسسات ، ارتش ، وزارتخانه‌ها ، نهادها ، شهرداری‌ها‌ و…
کاربری تجاری :
این نوع کاربری ساختمان هایی هستند که با هدف کسب‌ و کار و تجارت مانند انواع مغازه ها ، رستوران ها ، عمده فروشی ها و دفاتر خدماتی ( مثلاً آژانس های مسافرتی و شبیه آنها ) مدنظر می­باشند. البته مسئله ی مهم، دارا بودن مجوز تجاری برای یک ملک است وگرنه صرف وجود یک دفتر خدماتی در جایی را نمی­توان دارا بودن کاربری تجاری برای آن ملک به حساب آورد.
کاربری صنعتی:
در برگیرنده هر نوع زمین یا ساختمانی که مجوز هرگونه فعالیت صنعتی اعم از تولید، انبار و یا توزیع را داشته باشد از قبیل کارخانجات، تعمیرگاهها و کارگاههای تولیدی ، می­شود.این نوع از املاک اکثراً در شهرک های صنعتی و یا مناطق خارج شهرها قرار دارند.حتی اگر بر اثر گسترش شهر، چنین ملکی داخل آن واقع گردد، معمولاً توسط دستگاههای مسئول و ذی ربط، حکم انتقال آن به خارج شهر داده می­شود.

کاربری خدماتی :
کاربری خدماتی، نوعی از کاربری های انتفاعی است.یعنی مثل کاربری تجاری، شما از آن کسب درآمد می­کنیدتفاوت کاربری خدماتی با کاربری تجاری این است که چون کاربری خدماتی فعالیتی عام‌المنفعه است بنابراین جهت گرفتن مجوز شهرداری نیازی به پرداخت هزینه نخواهد بود..اما اگر شما روزی تصمیم به تغییر کاربری بگیرید ، باید هزینه های تبدیل کاربری را بپردازید.از نمونه های کاربری خدماتی می­توانگرمابه های عمومی، ترمینال ‌ها، شبکه‌ های بهداشت و … را نام برد.
کاربری معدن :
این نوع کاربری برای زمینی ، منظور می­شود که در خود ماده ای با ارزش و قابل استخراج، داشته باشد.انواع فلزات، سنگ های قیمتی و ساختمانی و همچنین خاک های قابل استفاده در کارهای صنعتی یا ساختمانی و یا قابل استفاده در کارهای صنعتی یا ساختمانی و یا قابل تبدیل به یک محصول با استفاده از یک روند فرآوری، همگی جزو معادن محسوب می­شوند.پس از حصول اطمینان از وجود ماده ای قابل استحصال در زمین ، ملک باید به عنوان معدن به ثبت برسد. در غیر این صورت صاحب ملک اجازه ی برداشت از آن را نخواهد داشت.اگر کسی در زمینی بدون مالک، یک معدن کشف کرده و به ثبت برساند، مالک آن زمین می­شود.

کاربری ورزشی :
برای ساخت مراکز ورزشی شامل استادیوم ،استخرها ،زمین های بازی ،باشگاه های ورزشی و… مجوز ورزشی صادر می شود و بیشتر شامل مراکز ورزشی دولتی می شود.  ولی بخش خصوصی هم با ساخت انواع باشگاه‌ های کوچک ورزشی وارد این فعالیت شده است‌.
کاربری پاركينگ :
 پاركينگ هاي طبقاتي و پارکینگ های در سطح در این دسته مي باشد
کاربری حمل و نقل :
 ترمینال اتوبوس ، ایستگاه‌های مترو ، پايانه ها ، فرودگاه ها ، راه‌آهن و … در این دسته مي باشد.
کاربری آموزشي :
مهد كودك ، كودكستان ، دبستان ، دبيرستان و دانشگاه در این دسته مي باشد
کاربری فضای سبز :

 پارک ،‌ پارک کودک ، فضای سبز ،‌ رفوژ سبز خیابان ها ، میادین و کمربند سبز شهری در این دسته مي باشد
کاربری فرهنگي – مذهبي :
كتابخانه ، سينما ، تئاتر ، مسجد ، حسينيه ، گورستان و … در این دسته مي باشد
کاربری بهداشتي – درماني :
 بيمارستان ، درمانگاه ، كلينيك و … در این دسته مي باشد
کاربری خدمات شهري :
مراكز زباله ، آتش نشاني ، دفتر پست ، كلانتري ، نواحي شهرداري و … در این دسته مي باشد
 کاربری تجهيزات شهري :
آب ، برق ، گاز ، تلفن ، فاضلاب شهري و ساير تاسيسات زيربنايي در این دسته مي باشد

کاربری مختلط:

زمانی که زمین یک ساختمان یا مجتمع شامل کاربری­های مختلفی باشد کاربری مختلط برای آن صادر خواهد شد. معمولاً این اصطلاح زمانی بکار می‌رود که کاربری مسکونی، کاربری تجاری، کاربری اداری، کاربری آموزشی و غیره در یک ساختمان با هم ترکیب شوند. نمونه‌ رایج در خصوص این نوع کاربری‌ها ساختمان‌هایی هستند که در طبقه همکف مغازه یا رستوران وجود دارد و طبقات فوقانی آن را واحدهای مسکونی تشکیل می‌دهند.
فاقد کاربری:
اراضی که فاقد هرگونه کاربری هستند یا بعنوان ذخیره های شهری در نظر گرفته شده اند و یا هنوز طبق برنامه طرح جامع، آزاد سازی و طرح تفصیلی ندارند.

اگرچه تغییر کاربری ساختمان طبق کمیسیون ماده ۱۰۰ شهرداری غیرقانونی است گاهی اوقات به دلیل تغییر شرایط منطقه‌ای و یا به دلیل وجود استثنائاتی امکان تغییر کاربری ساختمان فراهم خواهد شد. برای آشنایی با ماده 100 می توانید از این لینک استفاده کنید.