نقشه کشی به چهار گروه عمده نقشه های ساختمانی، نقشه های صنعتی، شهرسازی و سیویل تقسیم می شود.
نقشه های صنعتی بیشتر در رشته های مکانیک و طراحی قطعه ها، تراش فلزات، ذوب فلزات، مدلسازی، درودگری، مکانیک ماشین افزار، مکانیک عمومی، مکانیک اتومبیل، صنایع ماشین آلات دریایی، برق، الکترونیک و … مورد استفاده قرار می گیرد.
نقشه های شهرسازی مراحل اجرایی بخش های مختلف شهر را نشان می دهد. نقشه های شبکه رفت و آمدپیاده و سواره، نحوه توزیع شبکه آب و فاضلاب و سیستم دفع آب های سطحی، توزیع سیستم های شبکه برق، تلفن، گاز و..
نقشه های سیویل شامل نقشه های اجرایی پروژه ها غیر از ساختمان مانند پل، تونل، اسکله ، سیلو، باند پرواز و… هستند.
انواع نقشه های ساختمان شامل موارد ذیل می باشد:
- نقشه های معماری
- نقشه های سازه ای(محاسباتی)
- نقشه های تاسیساتی (مکانیکی و الکتریکی)
نقشه معماری
این نقشه ها که توسط مهدسین معمار طراحی میگردند تصویر کاملی را از معماری ساختمان نشان می‌دهد. این نقشه ها موقعیت ساختمان و اجزای مختلف آن بعلاوه محل قرارگیری آنها رانشان می دهد. این نقشه انواع مختلفی اعم از سایت پلان، پلان طبقات، پلان بام، نما، نقشه مقاطع و نقشه‌هایی که جنبه‌های فنی ساختمان و جزییات اجرایی پوسته خارجی ساختمان دارد.
مراحل ترسیم نقشه های ساختمانی
- فاز صفر(مطالعاتی، کلیات، توجیهی و امکان سنجی)
فاز یک (ترسیم دقیق نقشه ها با مقیاس ۱:۵۰ یا ۱:۱۰۰) - فاز دو (شامل نقشه های اجرایی می باشد.)
- نقشه های ازبیلت(چون ساخت) (مطابق طرح اجراشده)
که در ادامه به تفصیل به شرح هر مرحله می پردازیم:
فاز صفر معماری عبارت است از مطالعات و کسب اطلاعات در رابطه با نیازهای پروژه، اقلیم، الزامات شرایط محیطی، قوانین و استانداردها. این نقشه ها با توجه به موقعیت زمین از نظر جهت جغرافیایی مقاومت زمین در نتیجه جنس آن، مصالح موجود در منطقه، نیروی انسانی ماهر در منطقه و با توجه به تکنولوژی های موجود منطقه و فرهنگ و آداب و سنن منطقه و با توجه به عملکرد ساختمان و … جهت مطالعات بعدی و بررسیهای لازم طرح می شود، اندازه این نقشه ها دقیق نبود ودرنتیجه قابل اجرا نمی باشند.
فاز یک معماری عبارت است از اطلاعات کسب شده فاز صفر در قالب ارائه طرح ها و نقشه های اولیه یا نقشه های فاز یک می باشد که این نقشه ها شامل: پلان ها(محوطه، پارکینگ ها، زیرزمین ها، طبقات) ، نماها و مقاطع میباشد که با مقیاس ۱:۵۰یا ۱:۱۰۰ ترسیم می‌کنند.
این نقشه ها ویژگی های معماری ساختمان از جمله نحوه استقرار، کیفیت و روابط فضاها و مشخصات نمای ساختمان را نشان می دهد.
نقشه‌هایی که ویژگی‌های معماری ساختمان از قبیل نحوه استقرار و روابط فضاها مشخصات نماهای ساختمان را نشان می‌دهد اصطلاحا نقشه‌های فاز یک معماری نام دارند .
می توان از این نقشه ها برای معرفی ساختمان به کارفرما و استفاده کنندگان و اخذ نظر آنها استفاده نمود. همچنین به وسیله این نقشه ها می توان امکانات مربوط به اجرای سازه، تاسیسات ساختمان، هزینه و زمان اجرای پروژه را ارزیابی نمود. از آنجایی که این نقشه ها مبنای قضاوت و تصمیم گیری کارفرمایان، استفاده کنندگان و سرمایه گذران هستند، دقت در کیفیت ترسیمات و ارائه درست طرح اهمیت پیدا می کند.
در ارائه نقشه های فاز یک، معمولا برای ایجاد حس عمق در پلان، داخل دیوارها را پررنگ نموده، و برای قابل درک تر شدن فضاها، مبلمان فضاها را نیز ترسیم می کنند.
این نقشه ها جهت اخذ مجوزهای لازم برای ساخت به مراکز صدور پروانه اعم از شهرداری ها یا بخشداری ها و …. ارائه می شوند.
نقشه های فاز دو یا نقشه های ساختمانی محاسباتی دسته دیگری از نقشه ها هستند. در نقشه های فاز یک، نوع فونداسیون ها، انواع ستون ها، مسیر لوله ها، جنس دیوارها، مصالح کف سازی، جنس و جزئیات درها و پنجره ها، محل استقرار لامپ ها و …. مشخص نیستند. با توجه به اینکه نقشه های فاز یک ساختمان فاقد دقت و اطلاعات لازم برای اجرای ساختمان هستند، با استفاده از آنها نقشه های اجرایی ( فاز دو ) می شود.
نقشه های فاز دوساختمان شامل موارد زیر است:
نقشه های فاز دو معماری
توسط مهندس معمار تهیه می شود و شامل مشخصات مصالح و جزئیات اجرایی قسمت های مختلف ساختمان، جدول نازک کاری، پلان اندازه گذاری، پلان کفسازی و مبلمان، پلان سقف کاذب، پلانتیپ بندی در و پنجره و ارجاعات ( کد گذاری )، نماها، بزرگنمایی سرویس بهداشتی، بزرگنمایی پله ( برش و جزئیات اجرایی پله )، تیپ بندی در و پنجره، است.
نقشه سازه
پس از این که پلان معماری در فاز ۱ ترسیم شد، در فاز ۲ می بایست پلان سازه تهیه شود. پلان سازه در واقع جزئیات ساخت و نحوه ی اجرای سازه را به مهندسان نشان می دهد و نظارت های ساخت نیز بر اساس آن صورت می پذیرد.
همه چیز در مورد سازه مانند مقاومت آن در قسمت‌های مختلف سازه، پلان فونداسیون و کرسیچینی ، قرار گیری عناصر (فونداسیون، ستون، تیر ، دیوارهای برشی و باربر و موارد دیگر)، اندازه و تعداد آرماتورها، نوع متریال ساخت و نقشه های تیرریزی سقف و سایر موارد را نشان می‌دهد. نقشه‌های سازه نخست بر طبق نقشه‌های معماری تعریف می‌شوند و سپس توسط مهندسین عمران و با استفاده از نرم افزار، آنالیز و طراحی می‌شوند.
نقشه تأسیسات مکانیکی
این نوع نقشه، محل لوله کشی و تجهیزات لوله کشی آب و فاضلاب را نشان می‌دهد. همچنین نحوه اتصال هر نوع از لوازم جانبی را نیز نمایش می‌دهد. نقشه‌های تأسیسات مکانیکی به تکنسین ها و عوامل اجرایی کمک می‌کنند تا نحوه سیستم لوله کشی ساختمان را درک کرده و بتوانند برحسب آنها نیازهای اجرایی را برآورد کنند. این نقشه‌ها همچنین شامل پلان‌های سیستم آبرسانی، سیستم زهکشی، سیستم آب باران، تهویه مطبوع، سیستم HVAC و کانال کشی، لوله کشی موتورخانه، سیستم شوفاژ می‌شوند. نقشه های مکانیکال توسط مهندسین تأسیسات، آنالیز و طراحی می‌شوند.
نقشه تأسیسات الکتریکی
یکی از انواع نقشه‌های ساختمان مربوط به سیستم الکتریکی ساختمان میشود. این نوعی از نقشه، محل قرارگیری و اطلاعات سیم کشی برق، تلفن، آنتن و ایستگاه‌های فرعی و تجهیزاتی که قرار است در فرآیند اجرا نصب شوند را شرح می‌دهد. این نقشه اطلاعاتی را در مورد روشنایی، قدرت و ارتباطات الکتریکی بین فضاهای مختلف را برای عوامل اجرایی آشکار می‌کند. نقشه‌های الکتریکال توسط مهندسین برق و قدرت آنالیز و طراحی می‌شوند.
نقشه چون ساخت
نقشه ازبیلت یا as built جزو نقشه های سازه ساختمان هاست که جهت اعلام گزارش از وضعیت حال حاضر و اجرا شده سازه برداشت میشود و به دلیل اعمال اصلاحات و تغییراتی که حین اجرا ایجاد شده با سایر نقشه های مراحل اجرایی ساختمان فرق دارد. درواقع نقشه های ازبیلت از وضعیت موجود و اجرا شده بنا در هر چهار گرایش معماری سازه (ازبیلت معماری) و تاسیست برقی و مکانیکی (ازبیلت تاسیسات) تهیه می شود.
